Zondag verdwijnt de laatste Duitse volkspartij

Het einde van de CSU als Beierse volkspartij lijkt onafwendbaar.  Zoals het er nu uitziet, maakt komende zondag de laatste grote volkspartij van de Bondsrepubliek Duitsland zijn afgang. Alle opiniepeilers voorspellen resultaten voor de CSU die duidelijk onder de veertig procent liggen. Hoe kon het zover komen?

Met deze instorting voor ogen, begint al voor de verkiezingen hebben plaats gevonden het zwarte pietenspel. Wien schuld is het dat de CSU zo sterk afkalft? De Beierse minister-president Markus Söder, CSU-leider Horst Seehofer of bondskanselier Angela Merkel van zusterpartij CDU?

Onbetwistbaar heeft het asiel- en immigratiebeleid van de CDU-leider eraan bijgedragen dat de AfD op ooghoogte met de Groenen en de SPD is gekomen en nu ook in de zuidelijke deelstaat de kop opsteekt. De opkomst van de nationaal-conservatieven wordt daarbij nog afgeremd door het typisch Beierse verschijnsel van de Freie Wähler, die sinds 2008 in de landdag vertegenwoordigd zijn.

Merkel profiteert

Bizar is dat Merkel in de schermutselingen binnen de Unie van CDU en CSU zelfs nog profiteert van de schade die ze de CSU berokkend heeft. Een nederlaag voor de CSU versterkt immers de relatieve positie van de CDU-leider in de strijd met de Beierse zusterpartij. Daarmee komt echter ook een typische trek van Merkels systeem om de macht te houden aan de dag: Ze ontleent kracht aan de verzwakking van haar bondgenoten, in plaats van daarvoor verantwoording af te moeten leggen tegenover de partijbasis. Zo kon Merkel alle pogingen van de CSU, met name van Seehofer, om de belangrijke conservatieve kiezers aan zich te binden, verijdelen, zonder daarvoor zelf een politieke prijs te hoeven betalen. Ze heeft de CSU, zonder ook maar een effectieve toegeving in de asielkwestie, laten verkommeren.

De fout van de CSU lag erin zich tot verbaal protest te beperken, in plaats van ook eens een dreigement waar te maken en daardoor meer profiel te krijgen. Als ze eens een daad gesteld hadden, waren ze de bondskanselier pas echt een angel in het vlees geworden.

Regionale partij

Als er geen wonder gebeurt, behoort de CSU als enige Duitse regionale partij van nationale betekenis vanaf zondag tot de geschiedenis. En ook de optie van een federale uitbreiding van de Beierse partij als uitweg is verkwanseld. In 2015 werd er nog openlijk gediscussieerd over een dergelijke uitbreiding, om Merkel openlijk uit te dagen. Of deze gedachte-experimenten nu serieus gemeend waren of niet, drie jaar later zijn ze in ieder geval niet meer serieus te nemen. In de tussentijd heeft de Seehofer-Söder-partij immers al haar ooit stabiele vertrouwenskrediet bij conservatieve kiezers verspeeld, die drie jaar geleden zo’n uitbreiding misschien nog gesteund zouden hebben.

In plaats van een federale uitbreiding om steun te vinden bij kiezers in andere deelstaten, zullen de Christelijk-Socialen nu meemaken dat veel Beiers hen de rug toekeren, terwijl ze tot nog toe als vanzelfsprekend op de CSU stemden.