VS en Rusland zeggen INF-verdrag op, wapenwedloop dreigt

Nadat de VS afgelopen vrijdag aankondigden uit het INF-verdrag te stappen, heeft vandaag Rusland aangekondigd in dat geval hetzelfde te doen. Een nieuwe wapenwedloop lijkt hiermee onvermijdelijk. Rusland heeft inmiddels opdracht gegeven voor de eerste hypersonische raket voor de middellange afstand. 

De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, Mike Pompeo, verklaarde vrijdag op een persconferentie:

“Ruslands overtredingen [van het INF-verdrag] zorgen ervoor dat miljoenen Amerikanen en Europeanen een groter risico lopen. Het is erop gericht om de VS militair te benadelen en het ondergraaft ons handelen om bilaterale relaties in een betere richting te doen bewegen. Het is onze plicht om dienovereenkomstig te handelen. Als een verdrag zo onbeschaamd wordt genegeerd en onze veiligheid zo openlijk wordt bedreigd, moeten we handelen.”

Rusland ontkent schending

Rusland heeft steeds ontkend dat het het INF-verdrag zou overtreden. De beide verdragspartners konden het de afgelopen tijd echter niet eens worden over de nodige stappen om het verdrag overeind te houden. Zo eisten de VS van Rusland de vernietiging van alle raketten die het INF-verdrag zouden overtreden. Van Russische zijde wordt echter ontkend dat de bewuste raketten het bereik hebben dat de Amerikanen er aan toeschrijven.

NAVO steunt VS

De NAVO steunt de beslissing van de VS om het INF verdrag op te zeggen. Zo schreef Jens Stoltenberg op Twitter:

Russia is in material breach of the #INFTreaty & must use next 6 months to return to full & verifiable compliance or bear sole responsibility for its demise. #NATO fully supports the US suspension & notification of withdrawal from the Treaty: https://t.co/VOhUB0HoAd pic.twitter.com/28Rwicqr8o

— Jens Stoltenberg (@jensstoltenberg) 1 februari 2019

Pompeo en Stoltenberg doelen in hun uitspraken op de ontwikkeling van de 9M729-raket door Rusland. Volgens de VS en de NAVO zou deze raket een bereik hebben dat wordt verboden door het INF-verdrag. In de afgelopen maanden zou het aantal bataljons uitgerust met deze raketten zijn verhoogd van drie naar vier. Hoewel veel informatie over de 9M729 afkomstig is uit militaire bronnen van westerse overheden, is het goed mogelijk dat de 9M729-raket de aangewezen capaciteiten heeft. In ieder geval is duidelijk dat Rusland in staat is om dergelijke wapens te produceren sinds het afvuren van de Kalibr-M-raketten door de Russische Kaspische Zee-vloot.

Rusland stapt ook uit INF-verdrag

De dag erop kwam het Russische antwoord op het opzeggen van het INF-verdrag door de VS bij monde van president Poetin. Bij een uitgezonden zitting van de Russische president Poetin met de minister van Defensie Sjoigoe en minister van Buitenlandse zaken Lavrov, verklaarde Poetin:

“Onze reactie zal identiek zijn. De Amerikaanse partners hebben aangekondigd hun deelname aan het verdrag op te schorten: Wij zullen ook uit het verdrag stappen.”

De Russische president droeg tevens het ministerie van Defensie op een hypersonische, vanaf de grond afgevuurde raket voor de middellange afstand te ontwikkelen.

Dat Rusland in staat is om dergelijke wapens te produceren is waarschijnlijk. De eerdergenoemde vanaf de zee afgevuurde Kalibr-M raketten zijn in staat dergelijke afstanden af te leggen. Ook heeft Rusland met de presentatie van de hypersonische Kanzjal-raket aangetoond dat het ook hypersonische wapens kan produceren. Dit overigens waarschijnlijk als eerste land ter wereld.

‘VS al sinds 1999 in overtreding’

Tijdens de zitting stelde minister Lavrov dat de VS al sinds 1999 het INF-verdrag overtreedt door het gebruik van drones, die Rusland ook als een soort raket beschouwt.  Deze kunnen de 500-kilometergrens van het verdrag overschrijden. Verder wees Lavrov op het in Roemenië gestationeerde Aegis-ashore systeem.

Het Aegis-ashore systeem is reeds lang een doorn in het oog voor Moskou. Dit anti-ballistisch-raketsysteem  (ABM-systeem) is oorspronkelijk in Oost-Europa gestationeerd om, volgens de VS, te beschermen tegen een raketaanval uit Iran. Moskou wees er al eerder op dat het plaatsen van een ABM-systeem het MAD-principe ondergraaft en daardoor kan leiden tot een nieuwe wapenwedloop.

“In 2014 begonnen de VS met het inzetten van lanceerplatforms voor ABM-systemen, de Mk41-lanceerplatforms, die kunnen worden gebruikt – zonder het maken van veranderingen (aan het systeem) – om Tomahawk middellangeafstandsraketten af te vuren.”

Nederland en het INF-verdrag

Vanuit Nederland wordt door verschillende politieke partijen met afkeur gereageerd op de Amerikaanse en Russische beslissingen, waarbij de schuld veelal eenzijdig bij Rusland wordt gelegd.

Tegen een nieuwe #kernwapenwedloop over – en gericht op – onze hoofden. Slecht dat VS het #INF verdrag opzegt, hoe begrijpelijk ook na Russische schendingen. Beter: werk maken van nieuwe, bredere afspraken, ook met andere landen. Zie @EenVandaag vanavond. https://t.co/ituocYFzOm

— Sven Koopmans (@SvenKoopmansVVD) 1 februari 2019

Eind november vorig jaar stuurde minister van Defensie Bijleveld de Tweede Kamer een brief over de Russische 9M729-raket. Volgens de minister beschikte Nederland over bewijs dat de raket inderdaad het INF-verdrag zou schenden. Zo’n twee weken hierna kwam de regering met een nationaal plan voor de NAVO. Hierin werd gemeld dat Nederland wil inzetten op het ontwikkelen van een eigen ABM-systeem door het aanschaffen van nieuwe radarsystemen voor de ‘Zeven Provinciën’-klasse-fregatten en het aanschaffen van SM-3-raketten.

Russische bommenwerpers in Venezuela

Nadat eerder deze maand al duidelijk was geworden dat de VS uit het INF-verdrag zouden stappen, kondigde Rusland aan strategische lange-afstandsbommenwerpers te stationeren in Venezuela. Deze supersonische Tu-160-bommenwerpers, die uitgerust kunnen worden met nucleaire wapens, zijn zo vlak bij de Amerikaanse zuidkust gestationeerd. De stationering van de bommenwerpers in Venezuela werd door de Russische luchtmacht direct in verband gebracht met de dreigende opzegging van het INF-verdrag door de VS.