Vredesproces in Colombia in gevaar

Het vredesakkoord van de Colombiaanse regering met de grootste guerrillabeweging van het land, de FARC, in 2016, dat onder bemiddeling van het Vaticaan en Cuba tot stand kwam, is een van de weinige positieve ontwikkelingen in de wereldpolitiek in de afgelopen jaren.

Het historische akkoord en het daarmee samenhangende verzoeningswerk stonden ook centraal in het bezoek van de paus in september, het ging gepaard met een ware politieke euforie. Na de vrede met de FARC registreerde het Zuid-Amerikaanse land de laagste aantallen slachtoffers sinds decennia.

Na het op 9 januari jongstleden aflopen van de in oktober overeengekomen wapenstilstand met de op een na grootste guerrillagroepering ELN, was het eigenlijk de bedoeling dat in de Ecuadoraanse hoofdstad Quito de vijfde ronde van de in februari 2017 begonnen gesprekken zou beginnen. Nadat ELN-rebellen echter militairen en een belangrijke oliepijpleiding aanvielen, schortte de regering de onderhandelingen op.

In maart zijn er in Colombia parlements- en in mei presidentsverkiezingen. De partijen zijn verdeeld in duidelijk tegenstanders en voorstanders van het vredesakkoord met de FARC. Het slagen of falen van het vredesproces zal in hoge mate afhangen van de samenstelling van de volgende regering. De huidige regering heeft bij het bereiken en uitvoeren van het akkoord waardevolle tijd verloren en zal in de weinige maanden die resteren niet veel meer kunnen bereiken.

Voor de bevolking in de grote steden van Colombia heeft de kwestie van het slagen of falen van het vredesproces weinig prioriteit. Voor de plattelandsbevolking, die inmiddels in de minderheid is, zou het mislukken van het vredesproces echter funest zijn. De circa 7.000 gedemobiliseerde guerrillastrijders zijn immers vooral gekwalificeerd in de omgang met wapens en de uitoefening van geweld. Als de staat geen woord houdt bij de uitvoering van de projecten voor hun re-integratie in de burgersamenleving, dan is het risico zeer groot dat velen van hen nieuwe misdaadbendes zullen vormen of in zullen gaan op een lucratief aanbod van de drugsmaffia of paramilitairen, om vervolgens weer daar te ageren waar ze de omgeving goed kennen. De opschorting van de vredesbesprekingen van de regering met het ELN dempt dan ook de hoop op een spoedige vreedzame toekomst.

Het ELN rekruteert intussen nog altijd jonge mensen, ook minderjarigen, onder de afro- en inheemse bevolking en rukt systematisch in die gebieden op die de FARC ontruimd heeft. En in plaats van dat het Colombiaanse leger onder rechtsstatelijke normen de controle uitoefent over deze gebieden, laat het de bestrijding van de ELN over aan paramilitaire groeperingen, waarvan het bestaan door de regering nog altijd ontkend wordt.

De guerrillabeweging ELN, die ooit door links-katholieken rond de studentenpastor Camillo Torres opgericht is, heeft weliswaar nog slechts 2.000 à 2.500 strijders onder de wapenen, maar een eventueel definitief afbreken van de vredesbesprekingen bergt grote gevaren voor het land, dat na decennia van drugs- en guerrillaoorlog eindelijk tot rust en weer op krachten wil komen. Na de opschorting van de vredesbesprekingen met het ELN, is secretaris-generaal António Guterres dan ook reeds persoonlijk naar Colombia gereisd.