Verloren in een feministisch toekomstspektakel

door | 30 maart 2017

Als verveelde toerist in Tokyo maakte de lieftallige Scarlett Johansson in 2003 in de romantische film Lost in Translation haar doorbraak als Hollywood-diva. Nu is ze terug in het Tokyo van de verre toekomst, dat door robots en huizenhoge driedimensionale lichtreclames beheerst wordt.

In Ghost in the Shell is ze als actieheldin ditmaal daadwerkelijk tamelijk ‘lost’, verloren dus. Als strijdlustige majoor bestaat ze in deze manga-verfilming slechts uit haar hersenen, de rest is kunstmatige robotbekleding die op ieder moment vervangen kan worden. In de strijd tegen een terroristische bende is ze zodoende simpelweg niet dood te krijgen.

In dit science fiction verhaal komen zo diverse gedachtestromingen uit onze tijd in een dystopische mix bij elkaar. Zoals de trend is in Hollywood zijn de helden vrouwelijk. Verder wordt het transhumanisme, dat de mens denkt te kunnen verbeteren, extreem doorgevoerd. Het is de oude kwestie van het schip van Theseus, als alle onderdelen van het schip vervangen zijn, is het dan nog wel het zelfde schip? Ook het gnostische denken dat lichaam en ziel van elkaar te scheiden zijn en dat het lichaam als niet meer dan een kerker van de ziel ziet wordt ad absurdum gevoerd, maar heeft ook iets inconsequents.

Dat negatieve denken over de lichamelijkheid van de mens houdt namelijk ineens halt voor de hersenen. “We zijn ons brein”, men deinst er voor terug om consequent hardware en software te scheiden. Wie de lichamelijkheid van de mens alleen als belemmering ziet, zou er immers ook voor kunnen pleiten om de ‘gegevens’, die in zo’n optiek de essentie van de mens vormen, te onttrekken aan de vleselijke hersenen en te uploaden naar de ‘cloud’ waartoe dan om het even welke robot als een soort chromebook zich met de juiste sleutel toegang kan verschaffen met het oog op bepaalde verrichtingen.

Het naargeestige feministische toekomstspektakel wordt ook niet verdraaglijker doordat de rondborstige gevechtsrobot zich aan haar verleden als kwetsbaar mens herinnert. Dat filmgrootheden als Juliet Binoche en de Japanse ster Takeshi Kitano haar ter zijde staan, helpt evenmin. Alleen de 3D-visualisatie is indrukwekkend. Aan een goed plot heeft men namelijk niet gedacht.