Verkiezingsstrijd in Roemenië: “Merkel” vs. “Berlusconi”?

Cluj-Napoca– Roemenië maakt zich op voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen op 16 november. De strijd gaat tussen Victor Ponta en Klaus Iohannis. Met nog enkele dagen te gaan, gaat de sociaal democratische kandidaat en huidige premier Victor Ponta aan de leiding in de opiniepeilingen.

Zijn rivaal Klaus Iohannis, de centrum-rechtse kandidaat, is op dit moment burgemeester van Sibiu, zijn geboortestad en culturele hoofdstad van Europa in 2007. Zoals aan zijn naam al te zien is, is hij geen etnische Roemeen, maar een van de etnische Duitsers, de zogenaamde Transsilvanische Saksen. Deze etnische groep is in de Middeleeuwen naar Transsilvanië gekomen om het gebied weer te bevolken, nadat het land voor het grootste gedeelte uitgemoord was in de 13e eeuw tijdens de inval van de Mongolen onder Gengis Khan. De naam “Saksen” is eigenlijk niet juist, de mensen van deze etnische groep kwamen vooral uit het Rijnland, Luxemburg, Vlaanderen en ook Nederland. Gedurende al de eeuwen daarna zijn deze Saksen een min of meer afzonderlijke groep gebleven, al is sinds de jaren ’80 ruim 90% van hen vertrokken naar Duitsland op zoek naar een betere toekomst. Klaus Iohannis is in Roemenië gebleven, terwijl zijn ouders en overgrote deel van zijn familie wel verhuisd is. Iohannis was in het begin van zijn carrière docent op een middelbare school in Sibiu. Later werd hij burgemeester van dezelfde stad en kwam in de partijleiding van de Roemeense liberale partij terecht. Hij staat bekend als een slechte public speaker, die altijd alles van papier leest. Zijn Roemeens is, vanwege zijn etnisch Duitse achtergrond, niet zijn moedertaal en daardoor niet vrij van een accent. Daarnaast is hij een wat introvert persoon die niet graag in de schijnwerpers staat. Het briljante van het campagneteam van Iohannis, is dat men er in is geslaagd deze handicaps te gebruiken en hem als persoon te “re-branden”: Iohannis wordt neergezet als “Herr Merkel”, dat wil zeggen, een niet erg sprankelende en risicomijdende persoonlijkheid, maar wel degelijk, betrouwbaar, een zeer effectief bestuurder en iemand die op Duitse wijze als relatieve outsider eindelijk schoon schip zal gaan maken met het Roemeense politieke bestel.

Victor Ponta daarentegen wordt door vriend en vijand gezien als een exponent van het huidige Roemeense politieke establishment. Zijn tegenstanders bestempelen hem als een man met “vuile handen” die zijn diploma vervalst heeft (“Mr. Copy Paste Ponta!”) en een populistische politiek niet schuwt om zijn kiezers te paaien. Ponta wordt verder weggezet als zijnde een Securitate geheim agent met Poetin-achtige eigenschappen. Ponta’s aanhangers verwijten Iohannis een neo-liberale koers te willen varen en het land “verder in de uitverkoop te doen”. Echter, feitelijk gezien, door alle verkiezingsretoriek heenkijkend, zijn zowel Iohannis als Ponta onderdeel van het Roemeense establishment. Zo zijn beiden verwikkeld in anti-corruptie onderzoeken en/of rechtszaken. (Iohannis is onlangs vrijgesproken, maar het hoger beroep dient nog).

De boodschap van Iohannis over verdere toenadering en aansluiting bij Europa vindt bijzondere weerklank in Transsilvanië, waar in bijna alle kiesdistricten Iohannis aan de leiding gaat, behalve de provincies Hunedoara, Harghita en Kovasna. Hunedoara is een Roemeense mijnbouwregio, met overwegend linksstemmende mijnwerkers en de provincies Harghita en Kovaszna, waar de etnische Hongaren in de meerderheid zijn. De mensen in alle provincies in de regio’s Oltenië en Wallachije (Zuiden) en Moldavië (Noordoosten) hebben in meerderheid voor Victor Ponta gestemd. De stemverdeling laat de onderliggende regionale cultuurverschillen in Roemenië duidelijk zien. Transsilvanië heeft altijd onderdeel uitgemaakt van Centraal Europa (Het Oostenrijks-Hongaars keizerrijk), terwijl de rest van Roemenië onderdeel uitmaakte van het Ottomaanse Rijk. Vanoudsher is Transsilvanië meer georienteerd geweest op Europa en het is daarom ook niet verwonderlijk dat het neerzetten van Iohannis als “Herr Merkel” in dit deel van het land een enorme weerklank vindt. In de overige delen van Roemenië is dit veel minder het geval. Roemenië is een Latijns land en net als Italianen zijn de meeste Roemenen eerder geneigd een flamboyante leider zoals Ponta te kiezen, á la Berlusconi. Het kan ook zijn dat het in de regio’s buiten het etnisch zeer diverse Transsilvanië, het voor de overige Roemenen simpelweg nog een stap te ver is om voor een kandidaat te kiezen met een andere etnische achtergrond dan de Roemeense.

Wie er gaat winnen is nog de vraag, de kandidaten liggen qua steun bij de bevolking dicht bij elkaar. Een en ander zal ook afhangen van de steun van diverse minderheden in Roemenië, waarbij voor de omvangrijke Hongaarse minderheid een sleutelrol ligt weggelegd. In de eerste ronde kreeg Hunor Kelemen, de kandidaat van UDMR/RMDSz (de Hongaarse minderheidspartij in Roemenië) bijna de volledige steun van deze etnische groep. In eerste instantie heeft Kelemen de etnische Hongaren geadviseerd om op Victor Ponta te stemmen. Maar sinds Vadim Tudor, de leider van de Roemeense ultra-nationalisten en aartsvijand van de Hongaarse minderheid zijn steun voor Ponta uitsprak en hem opriep om “Het Duitse gevaar in ons land te stoppen”, heeft Kelemen zijn stemadvies voor zijn kiezers ingetrokken en geen voorkeur meer voor een van de twee kandidaten uitgesproken. Aanhangers van zowel Ponta als Iohannis voelen het stemadvies van Kelemen en het weer intrekken ervan als een laffe opportunistische daad waarmee hij volgens hen alleen maar in het gevlij tracht te komen bij de toekomstige machthebber, wie van de twee dat dan ook moge zijn, in ruil voor een aantal kleine consessies voor de Hongaarse minderheid op het gebied van taal en cultuurpolitiek. Deze werkwijze was “standard practice” van UDMR/RMDSz in het verleden, en velen in Roemenië hadden de hoop dat de nieuwe leider Hunor Kelemen, die intellectueel zeker geen lichtgewicht is, zou breken met deze praktijk en een politiek zou voorstaan gebaseerd op duidelijke politieke ideeën. De schade voor de UDMR/RMDSz en daarmee ook de Hongaarse minderheid door deze opportunistische manier van handelen in termen van verlies van vertrouwen is veel groter dan welke concessie dan ook te verkrijgen van de machthebbers. Dat maakt hen, wat de uitkomst van de verkiezingen ook zal zijn, tot de echte verliezers van deze verkiezingen.