Turkije weekt langzaam los van de NAVO

Turkije was de afgelopen decennia een trouwe vazalstaat van de Verenigde Staten. Voor de Cuba-crisis werden in het oosten van het land raketten met Amerikaanse kernkoppen in stelling gebracht. De Sovjet-Unie voelde zich vanzelfsprekend geprovoceerd en gingen er zelf toe over kernkoppen op Cuba te plaatsen. In Turkije had de CIA ook omvangrijke installaties opgezet om de Sovjets af te luisteren. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie leek het er lange tijd op dat Turkije vast zou houden aan haar traditionele rivaliteit met Rusland. De laatste tijd begint Turkije zich echter steeds onafhankelijker op te stellen.

Als men de New York Times moet geloven dan heeft dit al een crisisstemming veroorzaakt in de strategische centrales van de VS en de NAVO. Wat het gerenommeerde dagblad “verontrustende aspecten van de Turkse opstelling” noemt, is niets minder dan een toenadering tot Rusland en China. De zorgen van de Amerikanen komen onder andere voort uit het Turkse voornemen om in China nieuwe luchtafweersystemen te kopen. Men wil zo’n 3,4 miljard Amerikaanse dollars besteden aan radarinstallaties en luchtdoelraketten met een groot bereik.

Het Chinese systeem zou de in de NAVO gebruikelijke Patriot-systemen – die ondanks enkele moderniseringen allang niet meer tot de meest geavanceerde systemen behoren – vervangen. Minister van Defensie Ismet Yilmaz stelt bovendien: “Het systeem in kwestie wordt aan het nationale verdedigingssysteem van Turkije verbonden, maar niet aan het NAVO-systeem.” De reden is eenvoudig, het Chinese systeem en dat van de NAVO zijn niet compatibel. De aanschaf van het Chinese materieel betekent kortom een technische breuk met de NAVO.

Turkije neemt ook geen enkele moeite om financiële of technische verontschuldigingen voor deze keuze aan te voeren. De Turkse regering voert daarentegen aan dat het het NAVO-beleid inzake Syrië niet steunt. Naast een technische breuk is er dus ook een politieke vervreemding. Ook Ivo Daalder, voormalig Amerikaans ambassadeur bij de NAVO ziet dat zo. Als Turkije haar luchtverdedigingsystemen niet aan die van de NAVO koppelt, “zou ze niet alleen de verdediging van haar eigen territorium verzwakken, maar ook de NAVO.” Vooral het tweede deel van die zin lijkt zonder meer juist.

De Amerikanen maken zich verder zorgen over het voornemen van Turkije om samen met Rusland een gaspijpleiding aan te leggen, waarmee de Oekraïne omzeild kan worden en die via Griekenland naar Servië en Hongarije zal gaan. Verder ziet Ankara de bestrijding van de Islamitische Staat anders dan de NAVO niet als haar hoogste prioriteit. Al met al wijken de politieke standpunten van Turkije volgens de New York Times steeds meer af van die van de Verenigde Staten.

Maar dat is nog niet alles, Turkije en Iran hebben besloten 14 intentieakkoorden te ondertekenen, zoals Mahmoed Vaezi, de Iraanse minister voor Communicatie- en Informatietechnologie onlangs bekend maakte; een versterking van de bilaterale samenwerking. Bij het bezoek van de Turkse president Erdogan aan Iran werden 11 van de akkoorden ondertekend.

Deze toenadering tussen Ankara en Teheran wordt in de hand gewerkt door het feit dat Iran de belangrijkste energieleverancier van Turkije geworden is. Iran is dan weer een belangrijke afzetmarkt voor Turkse industrieproducten; Turkse ondernemers investeren momenteel massaal in het zuidoostelijke buurland. Rijke Iraniërs gaan dan weer op vakantie aan de Turkse Middellandse Zeekust.