Spanningen tussen Rusland en Oekraïne in Zee van Azov nemen toe

De controle over territoriale wateren rond de Krim is inzet geworden van spanningen tussen Rusland en Oekraïne. Sancties, het inspecteren en zelfs in beslag nemen van schepen, worden hierbij niet geschuwd. Tezelfdertijd voltrekt zich nabij een eerder geplande militaire oefening waaraan ook NAVO-schepen deelnamen, waaronder een Nederlands fregat.

Aanleiding voor de toename van spanningen in de Zee van Azov is dat Oekraïne in maart beslag heeft gelegd op een vissersboot die in de Krim geregistreerd staat. De vissersboot stak volgens de Oekraïense wet illegaal de grens over naar de Krim, een gebied dat Oekraïne als haar territorium beschouwt ondanks dat ze geen controle heeft over het grondgebied van de Krim. Rusland beschouwt de Krim als haar territorium en bijgevolg beschouwt Rusland de actie van Oekraïne om de boot in beslag te nemen als het niet respecteren van haar grondgebied.

Als repercussie heeft de Russische overheid het aantal schepen wat zij doorzoekt verhoogd. Waren er in april nog slechts vier van dergelijke doorzoekingen, in mei is dit aantal gestegen naar meer dan 30, in juli naar meer dan 100. Formeel is er niets in te brengen tegen het handelen van Rusland, omdat Oekraïne en Rusland reeds in 2003 hebben besloten gezamenlijk de Zee van Azov te controleren. De boodschap die van de stijging van het aantal doorzoekingen uitgaat is echter wel duidelijk. Daarnaast heeft Rusland een Oekraïense vissersboot in beslag genomen, vanwege illegale visserij.

De Oekraïense minister van infrastructuur Vladimir Omeljan beschouwt de controles van Rusland als een blokkade voor schepen die de Oekraïense havensteden Berdjansk en Marioepol aan willen doen. Omeljan heeft verklaard sancties op te willen leggen tegen Russische Zwarte Zeehavens: “We zijn aan het onderhandelen met onze Europese en Amerikaanse partners om passende sancties in te voeren tegen Zwarte Zeehavens van de Russische Federatie vanwege de blokkade van de Zee van Azov en Oekraïense havens in de Zee van Azov.”

Rusland heeft inmiddels haar militaire aanwezigheid in de Zee van Azov verhoogd naar 40 patrouilleboten en twee raketboten.

NAVO-oefeningen in Zwarte Zee

De Oekraïense oproep tot sancties tegen Russische Zwarte Zeehavens valt samen met twee marine-oefeningen in de Zwarte Zee waar ook NAVO-landen aan mee doen: het Bulgaarse Breeze en het Amerikaans-Oekraïense Sea Breeze 2018. Beide oefeningen worden jaarlijks gehouden. Naast Turkije, Roemenië en Oekraïne deden ook een aantal niet-Zwarte Zeelanden mee aan de oefeningen. Twee Amerikaanse schepen deden mee aan de Oekraïnse oefening en het Nederlandse fregat Zr. Ms. De Ruyter nam deel aan de Bulgaarse Breeze-oefening. Er is geen informatie dat het Nederlandse fregat ook meedeed aan het Oekraïnse Sea Breeze. Wel heeft het fregat de Oekraïense havenstad Odessa aangedaan.

GUNEX and PASSEX during Bulgarian Breeze @SNMG_2 NATO PHOTO by #MARCOM WO FRAN C. Valverde pic.twitter.com/jpWSn2OAr3

— Zr.Ms. De Ruyter?? (@HNLMS_RUYT) 21 juli 2018

Video vermoedelijk van de Bulgaarse oefening Breeze, naam Sea Breeze in de titel is waarschijnlijk onjuist.

Boudewijn Boots, commandant van de Standing NATO Response Force Maritime Group 2, lichtte de aanwezigheid van de NAVO-schepen als volgt toe:

“Dit is het derde bezoek van de groep NAVO schepen aan Oekraïne sinds de annexatie van de Krim in 2014 dat steun laat zien voor Oekraïne als een onafhankelijke partner en oprichter van het Partnership for Peace-programma. Het bezoek laat ook het commitment van de NAVO zien om de gespannen situatie in het Zwarte Zeegebied te adresseren. We zullen doorgaan met het versterken van onze partnerschap met Oekraïne dat de belangen dient van zowel onze bondgenoten als partners.”

De aanwezigheid van schepen van niet-Zwarte Zeelanden in de Zwarte Zee ligt gevoelig in verband met het Verdrag van Montreux dat sterke beperkingen oplegt aan de soort en hoeveelheid oorlogsschepen van niet-Zwarte Zeelanden en de duur van hun verblijf in de Zwarte Zee.