Scherpe kritiek Oskar Lafontaine op immigratiebeleid Die Linke

In de Duitse politieke partij Die Linke gaan de zaken aanzienlijk anders toe dan in de Alternative für Deutschland (AfD), maar ook daar broeit er iets. Oskar Lafontaine, eminence grise van Die Linke en ooit minister en later kandidaat-bondskanselier van de SPD, valt de partijtop aan op zijn verkeerde opstelling in de asielcrisis.

In eerste instantie luchtte Lafontaine op zijn eigen facebook-pagina zijn hart, daarna sloeg hij alarm met een opiniestuk getiteld “Als vluchtelingenbeleid sociale gerechtigheid opheft”, dat op 27 september j.l. in het dagblad neues deutschland verscheen.

Neues Deutschland was, destijds nog met hoofdletters, het officiële blad van de SED, de staatspartij van de DDR, maar is sindsdien officieel onafhankelijk geworden van de moederpartij, die inmiddels Die Linke heet. In 2007 maakte de firma van de krant zich los van de partij, desalniettemin geldt de krant nog altijd als officieus partijblad, waarin de discoursvorming van de ‘gematigde’ vleugel, die de partij domineert en voorstander is van regeringssamenwerking met SPD en Groenen, plaats vindt.

In tegenstelling tot de kleinere, maar venijnigere, concurrent Junge Welt heeft neues deutschland echter niet alleen lezers verloren (de oplage ligt nog maar bij zo’n 30.000 exemplaren), maar ook een duidelijke inhoudelijke lijn. De aanpassing aan de links-liberale mainstream onder de kleurloze hoofdredacteur Tom Strohschneider heeft ertoe geleid dat de krant in zijn 70e levensjaar vooral één ding is: saai.

Hierin kan tenminste voor het moment verandering gekomen zijn, want Lafontaine zoekt de confrontatie, confrontatie met de meerderheid van het partijkader, waarbij hij er op rekent een meerderheid van de sympathisanten van de partij aan te kunnen spreken. In dit verband is het belangrijk om te bedenken dat grote delen van de partij een beleid voorstaan (of praktiseren) dat grote delen van het (potentiële) electoraat van de Die Linke, in het bijzonder in het oosten van het land, niet zouden blieven als ze volledig op de hoogte zouden zijn van de deels trans-Atlantische, deel anti-Duitse en compleet multiculturele opstellingen van de partij.

Keer op keer komt het zodoende tot dissonanten en conflicten, afkeer en frictie. Hierin spelen Lafontaine en zijn vrouw Sahra Wagenknecht een belangrijke rol. Het paar doet zijn best om aansluiting te vinden bij het volk, stelt zich zeg maar ‘links-populistisch’ op en wil weinig te maken hebben met wat andere invloedrijke partijkaders met de partij en met Duitsland voor hebben.

Onder het partijkader maken Lafontaine en Wagenknecht zich daarmee zacht gezegd niet tot de meest geliefde politici. De jongerenorganisatie van Die Linke heeft er bijvoorbeeld gewoonte van gemaakt om bij toespraken van Wagenknecht, die toch co-voorzitter van de Bondsdagfractie is, uit protest en bloc de zaal te verlaten. Ze zien haar als ‘dwarsfronter’ die standpunten inneemt die in de buurt komen van rechts-populisme, omdat ze de ‘geen mens is illegaal’-retoriek van de partij negeert.

Ook talrijke Landdag- en Bondsdagleden accepteren de rol van Wagenknecht en haar partner slechts tandenknarsend. Dat heeft er natuurlijk mee te maken dat Wagenknecht “onder de mensen” en in de talkshows het populairste gezicht van Die Linke is en in deze hoedanigheid ook in het oosten langzaam maar zeker populairder aan het worden is dan de oud wordende Gregor Gysi. In zekere zin heeft men Wagenknecht nodig als stemmentrekker, men werkt er tegelijkertijd echter constant aan dat zij noch haar standpunten te veel invloed krijgen in de partij.

Hetzelfde kan met betrekking tot Lafontaine gesteld worden. Hij mag dan een van de geestelijk vaders geweest zijn van de fusie van de west-Duitse WASG en de oude Linkspartei (PDS) tot Die Linke, maar zijn opvattingen vallen grotendeels samen met die van Wagenknecht. Ook vandaag de dag is hij in het Westen van Duitsland nog een van de meest prominente politici van Die Linke. Ook hij staat, op zijn laatst sinds zijn ‘Chemnitzer Rede’ in 2005, op de zwarte lijst van het dominante partijkader, is tegelijk echter geliefd bij linkse proteststemmers.

Tot zover deze kleine uitweiding over de verhoudingen binnen de partij Die Linke was nodig, om te duidelijk te maken hoe potentieel explosief het optreden van Lafontaine is. Het compromis binnen Die Linke bestond er met het oog op de Bondsdagverkiezingen van 2017 nu juist in de spagaat tussen het (deels immigratie-kritische) electoraat in het Oosten en de (vrijwel zonder uitzondering immigratie-fanatieke) partijfunctionarissenkaste in zowel het Oosten als het Westen uit te houden, door het onderwerp zo min mogelijk aandacht te schenken of met gemeenplaatsen af te doen zonder de eigen standpunten prijs te geven. Nu komt echter uitgerekend Lafontaine en schiet in de krant met scherp op de partijleiding en hun refugees-welcome-koers.

Lafontaines analyse snijdt overwegend hout, daaraan bestaat geen twijfel. Eerst laat hij de lezers duidelijk zien hoe Die Linke er bij zijn klassieke achterban tegenwoordig voor staat: Nog slechts 11 procent van de werklozen stemden op Die Linke (AfD 22) en slechts 10 procent van de arbeiders (AfD 21). Hij duidt de overstap van die kiezers naar de rechtse concurrent als signaal dat Die Linke het thema van de sociale gerechtigheid uit het oog is verloren of concreter: het thema van de sociale gerechtigheid voor de autochtonen.

De ervaring in Europa leert: Als deze mensen zich niet meer door linkse resp. sociaaldemocratische partijen vertegenwoordigd voelen, kiezen ze in toenemende mate voor rechtse partijen.

Dat klopt inderdaad en het bewijs daarvoor ligt in verschillende landen voor het oprapen. In Oostenrijk bijvoorbeeld waar zo’n 70 procent van de arbeiders niet meer de voorkeur geeft aan de SPÖ (of de communistische KPÖ), maar aan de FPÖ. En ook in Frankrijk, het klassieke politieke laboratorium van Europa ziet men tendensen dat een sociaal gevoelige rechtse partij succesvol meerderheden onder de arbeiders en de werkzoekenden kan verwerven, terwijl links zich met urbaan-kosmopolitische minderhedenthema’s bezig houdt.

Lafontaine werpt ook nog eens een kritische blik op de ‘nieuwe Duitsers’. Alleen een bepaalde laag slaagt er in “duizenden euro’s op te brengen, waarmee men de smokkelaars kan betalen om naar Europa en vooral naar Duitsland te komen”, terwijl de werkelijk noodlijdenden in hun land van herkomst moeten blijven:

Miljoenen oorlogsvluchtelingen vegeteren in de kampen, nog eens miljoenen mensen hebben helemaal geen kans om hun land vanwege honger en ziekte te verlaten. Men helpt onbetwist veel meer mensen, wanneer men de miljarden die een staat uitgeeft om het lot van de armsten van deze wereld te verbeteren ervoor gebruikt om het leven in de kampen gemakkelijker te maken en honger en ziekte in de armoedige gebieden te bestrijden. En wanneer men de miljarden die voor interventieoorlogen en uitrusting uitgegeven worden eveneens ervoor gebruikt om de armsten in de wereld te helpen, dan zou veel goeds bewerkt kunnen worden.

Ook hier verdient Lafontaine bijval. Hulp ter plaatse zou veel duurzamer zijn en bovendien bewerkt een euro daar meer dan een euro hier. Ook de kritiek dat interventieoorlogen en wapendeals juist niet de mensen in nood helpen, maar veeleer andere actoren (de wapenindustrie, investeerders, staten etc.) valt niet te bestrijden.

Het lijkt er in ieder geval op dat kort na de verkiezingen het compromis binnen Die Linke geen stand meer houdt, want Lafontaine laat het hier niet bij:

Het ‘vluchtelingenbeleid’ van de terecht afgestrafte ‘vluchtelingen-kanselier’ Merkel was volstrekt ongeloofwaardig, omdat hij vermeende medelijden met de oorlogsvluchtelingen haar er niet van weerhield via de Golf-emiraten wapens aan de jihadisten te leveren en deel te nemen aan de bombardementen van Syrië, die de mensen op de vlucht dreven.

Deze in essentie juiste uitspraken bergen een geweldige explosieve kracht in zich voor Die Linke. Niet zozeer omdat het geleidelijk steeds meer in de partij post vattende transatlanticisme met het bijbehorende bellicisme impliciet gegeseld wordt. Maar vooral omdat Lafontaine zowel het vluchtelingenbeleid van de regering direct aanvalt als ook bondskanselier Merkel zelf, die met name in de hippe, grootstedelijke linkse kringen tenminste op enige sympathie kon rekenen vanwege haar keuze de grenzen open te houden, steekwoord ‘Wilkommenskultur’.

Een linkse partij mag bij de hulp aan mensen in nood het principe van de sociale gerechtigheid niet buiten werking stellen. Wie bij arbeiders en werklozen zo weinig steun vindt (en dat was in 2009 nog anders!), moet er eindelijk eens over nadenken waar dat aan ligt. Daar helpt ook geen verwijzing naar urbane klassen – waartoe bij mijn weten ook arbeiders en werklozen horen, die merkwaardig genoeg altijd door diegenen als alibi gebruikt wordt, die bij hun verkiezingscampagneactiviteiten in de stedelijke centra in ieder geval bij een handje vol partijleden weerklank vinden.

Deze conclusie kon niet treffender zijn en toch hoeft men zich bij de AfD geen zorgen te maken. Een koerswijziging van Die Linke en het bijbehorende milieu in deze zin is niet te verwachten. Lafontaine ontbeert slagkrachtige netwerken in de partij. Zijn koers, die meer solidariteit met autochtonen en minder fanatisme voor de vluchteling als nieuw revolutionair subject als linkse heilsgestalte impliceert, zal dientengevolge weinig weerklank vinden bij het partijkader. De partijleiding heeft veeleer het tegenovergestelde in de zin.

Het is dan ook geenszins toevallig dat slechts een dag na Lafontaines stuk niemand minder dan Gregor Gysi een repliek in neues deutschland publiceerde. Meer dan de helft van de tekst is niets dan ijdel gezwets. Lafontaine wordt de les gelezen over hoe gul Gysi steeds naar hem geweest is en hoeveel geduld hij met hem geoefend heeft. Pas in het laatste stuk gaat Gysi inhoudelijk op Lafontaine in:

Is ons vluchtelingenbeleid werkelijk sociaal onrechtvaardig? [..] De toenemende stroom aan vluchtelingen is ook uitdrukking van de extreem verschillende sociale ontwikkelingen op de continenten. De oorzaken zijn divers. Oorlog leidt evenzeer tot vluchtelingen als honger, nood, lijden en milieurampen. Juist diegenen die een weinig bezit hebben, vrezen het te verliezen en gebruiken het om te vluchten. Hij zijn ongetwijfeld niet de armsten, maar arm zijn ze niettemin. Welke weg moeten we begaan? Die van de CSU? Moeten we werkelijk bovengrenzen eisen, nationaal egoïsme prediken. Zou dat linkse politiek zijn? [..]

We moeten aan de kant van de zwakken en het midden in de samenleving, overigens ook in de economie staan. Dat is onze opgave. De vluchtelingen zijn zwak, bij ons zelfs de zwaksten, om tegen hen te kiezen zou mijns inziens verraad betekenen aan ons sociale en humanistische uitgangspunt.

De bepalende alinea is de laatste. Hij laat in de kern zien hoe concept- en planloos de grenzen-open-voor-iedereen-opstelling van links ten aanzien van de dubbele uitdaging van massaimmigratie en het ontstaan van de Duitse neerwaartse-sociale-mobiliteitssamenleving is. Het verliest zich in gemeenplaatsen, die misschien nog voldoen voor gevoelsmatig linkse pedagogiek-bachelorstudenten uit Berlijn-Friedrichshain of Leipzig-Connewitz.

De arbeider of de werkloze daarentegen, die in zijn concrete materiële situatie niet door abstract-humanistische stellingen, hoe menselijk ook verpakt, aangetrokken worden, maar wil weten hoe concreet een verbetering van zijn individuele situatie alsmede die van de samenleving als geheel er uit kan zien – zo’n persoon zal er geen genoegen mee nemen dat hij kennelijk niet meer zo belangrijk is voor zijn linkse partij omdat er nu naar verluidt nog zwakkeren zijn (die op grond van het open-grenzenbeleid van Merkel, die door veel linkse politici slechts als opstapje naar nog meer immigratie gezien wordt, überhaupt in deze hoeveelheden ten tonele verschenen).

De sociale belangen van het precariaat, de uitzendkrachten, de werklozen, de wegbezuinigden, de overtolligen, de latent of openlijk door neerwaartse sociale mobiliteit en onzekerheid bedreigden (en deze opsomming omvat een steeds groter deel van de Duitse samenleving) vormen een interessant terrein waarop de AfD zich in toenemende mate zou kunnen begeven zonder dat ze daar met serieuze concurrentie hoeft te rekenen, aangezien het verkosmopoliteerde links, waaronder dus ook Die Linke, het uur van de sociale gerechtigheid, van de duidelijke stellingname, van de aansluiting bij de arbeidersklasse, kortom: het uur van het populisme uit ideologische en moralistische motieven aan zich voorbij heeft laten gaan.

Dat uur is nu aangebroken, maar de kwesties zullen in de toekomst nog aan belang winnen, naarmate de crises verergeren; noch de kredietcrisis, noch de eurocrisis, noch de migratiecrisis is immers fundamenteel aangepakt. En alleen die laatste bergt voor Die Linke al het gevaar in zich van een ernstige interne crisis met het risico van een afscheid van Lafontaine en Wagenknecht of een eventuele afsplitsing. Terwijl Lafontaine en Gysi discussiëren over voor wie en met wie ze eigenlijk een sociaal beleid willen voeren, loopt Die Linke een reëel risico om juist in zijn oost-Duitse stamland nog meer kiezers aan de AfD te verliezen en op termijn zelfs overbodig te worden. Lafontaine trekt aan een dood paard.