De wereld staat stomverbaasd nadat Turkije een Russisch gevechtsvliegtuig neer heeft gehaald. Het invloedrijke weblog Counterpunch noemde het de daad van een gek. Anderen probeerden het nog te rechtvaardigen, want de schending van het Turkse luchtruim was toch in principe de schuld van de Russen en ja de Russen bombardeerden ook de ‘gematigde rebellen’ die gesteund worden door Turkije en de Westerse alliantie. De daad van een gek of volkomen verklaarbaar? Laten we er eerst van uitgaan dat er in het geopolitieke spel niets toevallig gebeurt en dat dit soort hoogst singuliere gebeurtenissen niet gebeuren omwille van de zaak zelf, maar ook plaats vinden in een groter verband. De mogelijke implicaties van deze daad zijn dus in eerste instantie op z’n minst even interessant en belangrijk als de daad zelf. Als dit louter de daad van een gek zou zijn en puur omwille van de luchtruimschending zelf, dan zou Turkije immers al honderdduizend keer een wereldoorlog hebben kunnen starten.

❦

Zelfs Amerika betwijfelt of de Russische vliegers werkelijk in Turks luchtruim geweest zijn. Ook de allereerste Turkse verklaring gaf in eerste instantie aan dat de vliegtuigen de Turkse grens op minder dan 5 km genaderd waren en niet dat deze ook gepasseerd zou zijn. Pas later verscheen de bewering dat de vliegtuigen ook daadwerkelijk in Turkije geweest waren, en Turkije voorzag in een vluchtkaartje, met daarin de lijn van de twee straaljagers getekend. Rusland houdt vol dat de vliegtuigen niet in Turkije geweest zijn, en al helemaal niet boven Turkije zijn aangevallen. Hun toestel blijkt vrijwel zeker boven Syrië te zijn afgeschoten. Diverse experts die het Turkse kaartje bestuderen verklaren dat, mocht deze waar zijn, het neergeschoten vliegtuig tussen de 5 en 17 seconden boven Turks grondgebied is geweest. In die tijd claimen de Turken dat ze meer dan 10 waarschuwingen aan de piloten hebben afgegeven. Dat is op zich al een ongeloofwaardig aantal voor 5 tot 17 seconden, maar de overlevende Russische piloot verklaarde dat er helemaal geen waarschuwingen zijn afgegeven door de Turken – iets dat veel geloofwaardiger is gezien de zeer korte en wellicht helemaal geen aanwezigheid in het Turkse luchtruim.

Maar wat betekent dit nog allemaal wanneer we weten dat de Turken alleen al in 2014 meer dan 2000 keer het Griekse luchtruim zijn binnengedrongen, en dat de Turkse luchtmacht zelf nog vaker het Syrische luchtruim schendt? – duidelijk niet op uitnodiging van de Syrische regering en dus ongewenst. Die zogenaamde schending van het luchtruim is dus pure flauwekul. Dan blijft over het groter verband waarin dit incident geplaatst moet worden.

❦

Het is bekend dat zich dicht tegen de Turkse grens allerlei rebellengroepen posteren, ISIS voorop. Waarom heeft Turkije die samenklittingen, kampementen en veroveringen aan de eigen grens – en binnen de 5–mijls zone – nooit bestreden, maar wel een Russisch toestel dat maar even die grens schampt? De reden dat al die groeperingen dicht tegen Turkije zitten, wordt nu duidelijk. Die groeperingen weten dat ze daar het veiligst zijn. Als de Russen er bombarderen, leidt dat direct tot spanningen tussen Turkije en Rusland, omdat Rusland daarmee zogezegd de Turkse grens bombardeert. Althans, zo vatten de Turken dit op. Blijkbaar vinden zij het tuig dat tegen de grens aanklit geen probleem. En ook niet wanneer dat tuig net zo goed aan de Turkse kant van de grens blijkt te bivakkeren als aan de Syrische kant. Met andere woorden: schendingen van Turks grondgebied door Islamitische Staat vinden ze niet erg, ook al beschouwt Turkije ISIS als een echte staat en heeft het er alle schijn van dat men hen zelfs een consulaat in Ankara wil aanbieden. Wanneer Turkije ook werkelijk zelf van ISIS af zou willen zouden de Turks–Russische spanningen er dus niet zijn.

Ook het grotere verband in Turkije is interessant. Het land staat op de rand van een burgeroorlog. De aanslagen die uit naam van de Koerden en ISIS in Turkije op leger– en politieposten en burgerdoelen wordt gepleegd zijn legio. Dagelijks sterven er Turken en de spanningen onder de bevolking zijn enorm. Parijs en Brussel zijn er niets bij. Voor een president die jarenlang intensieve inspanningen heeft gepleegd om de verhouding met de Koerden te normaliseren en ook niet bepaald ISIS–vijandig is, is dit erg vreemd. Waarom zou dit land nu onder zo’n enorme spanning staan? Alles is door Erdogan gedaan om het tegenovergestelde te bereiken. Turkije is het grootste doorvoerland voor mensen en materieel voor ISIS. Turkije is ook een grootafnemer van ISIS’ olie. Om maar te zwijgen van de Turkse steun aan allerlei andere milities zoals de Turkmenen. Waarom wordt dat land door duistere krachten dan toch zo gedestabiliseerd? Dat is de vraag waar we hier een antwoord op zoeken. Tegelijkertijd kan die alleen maar beantwoord worden door de belangrijke plaats van Turkije in de geopolitiek van de afgelopen decennia te bestuderen.

❦

Het Westen wil koste wat kost Assad weg hebben en alle acties rond Syrië worden steeds weer herleid tot dat ene mantra ‘Assad must go’. Een heel opmerkelijke doelstelling na de doelbewuste debacles in Irak, Libië, Tunesië, en de doelbewust gedestabiliseerde regio. Ook de Westerse aanvallen op ISIS zijn ondergeschikt aan het feit dat Assad weg moet, om niet te zeggen: wat stellen die Westerse aanvallen nu werkelijk voor? Men beschuldigt de Russen ervan dat ze ook door het Westen gesteunde rebellengroeperingen bombardeert. Maar in de praktijk is het de vraag in hoeverre al die groeperingen strikt van ISIS kunnen worden gescheiden. Tot nu toe zijn er slechts twee grote spelers die diametraal van ISIS kunnen worden onderscheiden en dat zijn Hezbollah en de PKK. Alle andere ‘gematigde’ rebellen blijken in een nogal vloeibare verhouding tot ISIS te staan. En zelfs Al Qaeda en Al Nusra worden nu als gematigde groepering gezien. Neem het voorbeeld van de plaats Kessab. Die was eerst in handen van Al Qaeda, maar na flink bestookt te worden door Russische bommen, bleek die plaats ineens in handen van ‘gematigde rebellen’ van het Vrije Syrische Leger en Turkmeense milities, waardoor de Russen per direct werden opgeroepen door Amerika en Turkije om te stoppen met bombarderen. En er zijn meer voorbeelden van het feit dat Al Qaeda, Al Nusra en zelfs ISIS gewoon even een gematigd naambordje op de deur hangen als de Russen langskomen – duidelijk met medeweten van Turkije en de VS.

De Russische operatie in Syrië en Irak is niet begonnen doordat de Westerse alliantie daar nu om vroeg. Integendeel. Het Westen was altijd tegen Russische deelname aan de ISIS–bombardementen en is dat nog steeds, mits Rusland natuurlijk precies doet wat het Westen wil (zoals met alles). De Russische operatie is daarentegen gestart in samenwerking met de grondtroepen van Assad en op uitdrukkelijk verzoek van de laatste, die nog steeds de enige wettige president is van dat land, maar ook op verzoek van Irak en Iran, die duidelijk teleurgesteld waren in de ‘successen’ van de NAVO tegen ISIS. Ook is het al langer duidelijk dat een beetje bombarderen zonder boots on the ground ISIS niet zal verslaan, wat het grote succes verklaart van de Russische bombardementen in samenwerking met Assad’s troepen ten opzichte van de Westerse bombardementen op ISIS.

Rusland heeft een groot strategisch belang in Syrië. Syrië faciliteert al decennia een van de weinige buitenlandse marinehavens van Rusland. Voor Rusland is deze haven van levensbelang om niet volledig door het Westen geïsoleerd te worden. Hetzelfde motief zat natuurlijk ook achter de snelle aansluiting van de Krim bij Rusland: Sebastopol herbergt al eeuwen een Russische marinebasis en legerbasis en die zouden zeker verloren gaan wanneer de Krim bij de EU zou komen, iets wat per 1 januari aanstaande de facto en de jure een feit zou zijn geworden met het dan in werking tredende associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne. Vanuit dit geopolitieke perspectief is het gestook van de NAVO en EU in Oekraïne en Syrië op te vatten als agressie jegens Rusland, maar ook jegens de stabiliteit van een multipolaire wereld waar de VS al decennia expliciet op tegen is ten faveure van zichzelf. Maar nu is Rusland volgens Washington officieel de grote agressor in de wereld.

Dat Rusland in ruil voor die haven de belangen van Syrië verdedigt, is volstrekt voorspelbaar. Iedereen kan op zijn vingers natellen wat er gebeurt wanneer Assad wegvalt. Voor Rusland zou dat een groot verlies zijn, maar voor Syrië zelf zou het nog erger zijn. Libië zou erbij verbleken. Daartegenover staat dat Amerika vele malen meer inspanningen mag plegen om pro–Amerikaanse regimes in de vele landen waar ze gelegerd zijn overeind te houden. Eveneens zijn de inspanningen bekend die de VS pleegt om regime changes teweeg te brengen in VS–onwelgevallige landen met enig strategisch belang. Twee rechten die Rusland blijkbaar ontzegd worden.

Dat Rusland een eigen agenda heeft in Syrië en Irak is dus te verwachten en is zeer verdedigbaar en bovendien is die transparant. De NAVO–landen en de Arabische landen streven hun eigen belang in Syrië na, zij het met heel wat duisterder motieven. Met name de dubieuze rol van Turkije en de Wahabitische landen is steeds duidelijker aan het worden.

❦

De diverse belangen tekenden zich eerst af rond de bombardementen op de zogenaamde ‘gematigde rebellen’. Assad en Rusland deden dat en het Westen protesteert. Maar het internet staat inmiddels boordevol aanwijzingen dat deze groepen niet of weinig van ISIS en Al Qaida verschillen. Nu worden echter ook de directere banden duidelijk van NAVO–land Turkije en de Golfstaten met ISIS. Deze banden worden in recente verklaringen van terrorisme–experts zelfs als noodzakelijk gezien voor groeperingen als ISIS. Ze stelden dat een groepering als ISIS economisch gezien nooit een zichzelf bedruipend fenomeen kan zijn – en dus niet beschouwd kan worden als een soort vrije–markt-idylle par excellence – en altijd overheidssteun in vele vormen nodig heeft. Gewezen werd op de waarschijnlijkheid van Turkije, Bahrein en Saoedi–Arabië als supporters van ISIS. Maar waar houdt deze steun precies op als we beseffen dat deze drie landen al van oudsher de vazalstaten van de VS in het Midden Oosten bij uitstek zijn. Als de VS werkelijk van ISIS af wil, zou een beetje druk en sancties op hun ‘allies’ niet afdoende moeten zijn? Maar het omgekeerde gebeurt en men kan zich derhalve afvragen of de VS niet een bepaald belang heeft in de aanwezigheid van ISIS en of de VS in plaats van een beetje druk, wellicht ook een beetje steun aan de ISIS-vrienden verleent. Dit zou verklaren waarom ISIS met louter Amerikaanse wapens en materieel opereert. Dit perspectief is een puzzelstuk dat goed aansluit op andere geopolitieke puzzelstukken.

We moeten ons dus afvragen waarom ISIS, Al Qaida en vele andere ‘gematigde’ groeperingen de hand boven het hoofd gehouden worden, financieel gesteund worden door in ieder geval de VS–vazalstaten Turkije en Saoedi Arabië. Wie meer geïnteresseerd is naar de rol van Turkije in het NAVO–spel, moet CIA-klokkenluider Sibel Edmonds volgen op haar weblog Boiling Frogspost, en op de Corbett Report. Zij geeft goede verklaringen waarom Washington uit alle macht Turkije binnen de NAVO–invloedssfeer wil houden. Uit Alle Macht. Turkije is namelijk het sleutelland voor het geopolitieke spel dat de VS spelen met Rusland, met name via de Kaukasus. Die sleutelpositie heeft Turkije al vele decennia. Zoals we de laatste jaren konden merken is de Koude Oorlog nooit weggeweest. De sleutel daartoe ligt al langere tijd in de Kaukasus waar het Westen – zeg, Engeland en Amerika – een keihard spel spelen om Rusland in te kapselen, republiekjes te kapen, legerbases te bouwen, Amerikaanse bedrijven binnen te loodsen, de lokale economie over te nemen (lees: af te breken), lokale machthebbers en media te kopen, flink in de schulden te steken en Rusland op alle mogelijke manieren te isoleren. In de Kaukasus wordt door de VS al decennia moslims opgezet tegen Rusland en China. De problemen met de Oeigoeren in China en de Tsjetsjenen in Rusland hebben niets met minderheden of mensenrechten te maken, maar zijn volledig te verklaren door de Amerikaanse fixatie op de Kaukasus en het stimuleren van terrorisme. Het is, samen met Oekraïne al heel lang een van de belangrijkste regio’s voor de CIA wereldwijd.

Het zou niet voor het eerst zijn dat Amerikaanse legerbases, zoals die in Turkije, tegelijkertijd broeinesten zijn voor spionage–activiteiten van de CIA. Vanuit de Amerikaanse luchthaven in Incirlik zijn jarenlang CIA vluchten uitgevoerd met gevangenen richting haar beruchte black sites in Polen en Guantanamo. Deze luchthaven blijkt volgens Wikileaks wereldwijd een van de belangrijkste CIA spots te zijn. Het enorme verkeer van Amerikaanse geheim agenten in Turkije is dus geen geheim. Het is ook geen geheim dat Turkije zelf een topprioriteit is van Washington en ook daarom is er grote CIA–activiteit in Turkije.

Nu heeft Erdogan enkele jaren geleden een koers uitgezet die Turkije van twee walletjes wil laten eten: zowel van de NAVO, als van de SCO (Rusland–China en ook Iran). Heel opmerkelijk is, dat deze koerswijziging van Turkije richting meer onafhankelijkheid van het Westen en verhoogde inspanningen tot vrede met de Koerden, samenviel met een lang destabilisatieproces in Turkije zelf, met de Koerden in het centrum van alle problemen, ondanks dat Erdogan enorme resultaten met de Koerden had geboekt, zoals het neerleggen van de wapens, vredesbesprekingen met de PKK enzovoort. De meer NAVO-onafhankelijke koers van Turkije deed die inspanningen in een klap te niet. Dat Turkije nu op de rand van een burgeroorlog verkeert is totaal onverenigbaar met de jarenlange gevoerde politiek van Erdogan zelf. De binnenlandse spanningen zijn alleen verklaarbaar uit externe factoren. En dan met name het feit dat Turkije en de Kaukasus als allerbelangrijkste regio van de Amerikaanse geopolitiek vormen.

Turkije mag dus eenvoudig niet onafhankelijker worden. Dat bleek al toen Turkije begin deze eeuw betrekkingen met Iran wilde aanknopen om olie en gas te importeren. Turkije bezit die zelf niet en Iran heeft er meer dan genoeg van. Deze deal is door de Amerikanen getorpedeerd, zoals blijkt uit de pas verschenen Wikileaks Documenten van Julian Assange (red.) dat volgend jaar bij Uitgeverij de Blauwe Tijger in vertaling verschijnt. En onder welke dreigementen is die deal afgeketst? Deze vraag is belangrijk omdat nu hoogstwaarschijnlijk hetzelfde gebeurt met de Russische pijplijn Turkstream, waarbij Turkije en Rusland de belangrijkste partners zijn. De broodnodige olievoorraden ontvangt Turkije nu waarschijnlijk vooral uit de Golfstaten en van ISIS. Daarmee is de jarenlange Turkse toenadering naar het Oosten volledig van de baan. Iets wat uitsluitend en alleen in het belang van Amerika is. Nogmaals: welke dreiging kan Amerika in Turkije ontplooien om zo’n belangrijke koerswending van een soeverein land af te dwingen?

De Amerikaanse destabilisatie–tactieken, die een land een gewenste koers in moeten duwen zijn in feite onbeperkt. Wie op de hoogte is met de CIA–activiteiten van na de Tweede Wereldoorlog, in bijvoorbeeld Chili, Iran, Korea, Vietnam, Indonesië en recenter Georgië, Oezbekistan, Venezuela en de Kaukasus weet dat ze alle mogelijke middelen om een land te destabiliseren ook zullen aangrijpen om er uiteindelijk hun marionet neer te kunnen zetten. Oekraïne en Hong Kong zijn zelfs zeer recente voorbeelden. Al deze wegen leiden uiteindelijk naar Washington als de belangrijkste belanghebbende. En zo ook met de Taliban en Al Qaida waarvan vaststaat dat het Amerikaanse creaties zijn uit de jaren ’80 en ‘90. En dan weten we ook waarom 18 maanden lange Amerikaanse bombardementen niets aan de groei van ISIS hebben af kunnen doen, terwijl de Russen in een paar weken ISIS hebben gedecimeerd. Nu het gevaar van ISIS in de regio afneemt dankzij Russische inbreng, komen de geopolitieke krachten duidelijker naar voren. En in die zin was het de daad van een gek, want het Grote Spel dat gespeeld wordt, wordt deels gedomineerd door grote gekken. Die gekken zitten niet zozeer in Teheran, Beijing en Moskou, maar veel eerder in Riyad, Ankara en Washington. Zij zijn de ware reden voor dit soort gekke daden. ISIS is een soort dekmantel, die nu door de Russen in rap tempo ontmanteld wordt, net als Turkije en Saoedi-Arabië in feite dekmantels zijn. Al die kleinere en ondergeschikte spelers hebben wel een eigen dynamiek en eigen belangen, maar hebben weinig speelruimte om die belangen werkelijk breed uit neer te kunnen of mogen zetten. Dat bewijst het verloop van Erdogans regeerperiode wel die zo goed begon en als een gekkenhuis zal eindigen. Een onafhankelijk Turkije als brug tussen Oost en West zit er niet in.

Wat in onze media gepresenteerd wordt als de vrije wil van volkeren om deel uit te willen maken van de NAVO en EU komt er in feite op neer dat de altijd corrupte elite’s van die volkeren bezwijken voor het koopmansgehijg van Amerika dat hen gouden bergen belooft en hen pluchen zeteltjes garandeert in de talloze raden van bestuur en directies van de stroom Westerse multinationals die in het kielzog van zogenaamde politieke verdragen de economieën komen overnemen en hervormen (lees: uitwonen) uit naam van de nog steeds gepredikte Amerikaanse shocktherapie. Zo’n land zal eroderen en de bevolking verarmen naarmate de elite in de zak van de Amerikanen en westerse bedrijven zit. Slechts een paar landen in de wereld hebben dit Amerikaanse imperialisme kunnen weerstaan, al dan niet na flink leergeld te hebben betaald: Rusland, China en de landen uit hun invloedssfeer. Ondertussen wordt ons wijsgemaakt dat die volkeren uit vrije wil kiezen voor vrijheid en kapitalisme. De aanhoudende demonstraties van die volkeren worden stelselmatig genegeerd in onze media – zoals op dit moment gebeurt met Oekraïne dat al maandenlange aanhoudende massademonstraties kent in Kiev –, tenzij zo’n demonstratie in ons straatje past of natuurlijk met behulp van westerse geheime diensten is opgezet, zoals de aan alle kanten stinkende Maidanrevolutie. Nederlanders en andere Westerlingen zijn de afgelopen halve eeuw zodanig gehersenspoeld dat ze keihard Amerikaans imperialisme (lees: regelrechte piraterij) nog steeds beschouwen als het summum van wat ‘het Vrije Westen’ in haar goddelijke missie aan alle onderdrukte en achtergebleven volkeren ter wereld mag, nee, moet aanbieden. En we geloven dat onze eigen machthebbers altijd het beste met ons voorhebben, zelf geen boevenstreken uithalen en ten diepste uiteindelijk voorbeeldige (links)–liberalen zijn.

We kunnen dit essay afsluiten door de geopolitieke logica nu dichter bij huis toe te passen: waarom blijft de fundamentele kritiek van onze regeringen op de Turkse handelwijze uit, zowel van de EU als van Washington? Al deze regeringen hebben immers onmiddellijk het omgekeerde gedaan: ze hebben Rusland opgeroepen om kalm te blijven en tegelijk Turkije ervan verzekerd hen bij te staan bij mogelijke represailles van Rusland, terwijl Turkije een oorlogsdaad beging en Rusland niet. Ook dit zijn duidelijke signalen. Zeker als men bedenkt dat deze regeringen bij ons de mond vol hebben over het gevaar van ISIS, en maatregelen aankondigen tegen aanslagen in Europa. Budgetten voor geheime diensten rijzen de pan uit en ondertussen bouwt men hier een imposante politiestaat op waarin de burgerlijke vrijheden het onderspit zullen delven. Ze steunen dus de ISIS–vriendelijke regimes door dik en dun maar Rusland moet van hen zo gauw mogelijk ophoepelen uit Syrië. Want stel je voor dat ISIS werkelijk zou verdwijnen.

Tot zover de toestand in ons Wilde Westen.