Polen: Conservatieven kunnen zonder coalitiepartner regeren

De conservatieve partij ‘Recht en Gerechtigheid’ (PiS) heeft zondag volgens de exit poll en een late peiling met 38 à 39 procent van de stemmen de parlementsverkiezingen in Polen gewonnen. Volgens de peilingen heeft PiS daarmee meer dan de helft van de 460 zetels in de Sejm, het lagerhuis van het parlement, en kunnen de conservatieven alleen regeren.

In de aanloop naar de verkiezingen werd nog gespeculeerd over mogelijke coalitiepartners voor PiS, te denken viel aan de boerenpartij PSL die in de afgelopen regeerperiode een regeringscoalitie vormde met het liberale Burgerplatform (PO), aan de libertarische partij ‘KORWiN’ van de markante Janusz Korwin-Mikke of aan Kukiz ’15, een nieuwe anti-establishment-partij van de rockmuzikant Pawel Kukiz. KORWiN lijkt echter met 4,9 procent in de exit poll de kiesdrempel van 5 procent precies gemist te hebben. Kukiz ’15 haalde met zo’n 9 procent wel de kiesdrempel. Doordat de conservatieven echter zelfstandig een meerderheid van de zetels in de Sejm hebben veroverd, kunnen ze zich het gedoe van het tevreden stellen en houden van radicale coalitiepartners besparen. PiS is overigens voorstander van een hervorming van het kiesstelsel waarvan Kukiz een speerpunt heeft gemaakt. De partijen hebben samen echter niet de twee derde meerderheid die nodig is om de grondwet te wijzigen.

Historisch hoogtepunt
Voor PiS is de verkiezingsuitslag een historisch hoogtepunt. Met zo’n 39 procent heeft de partij meer steun gekregen dan ooit tevoren. In de eerste parlementsverkiezingen waaraan PiS in z’n huidige vorm deelnam (2001), behaalde de partij 9,5% van de stemmen. In 2005 werd PiS de grootste partij met 27% van de stemmen, waarop een turbulente regeringscoalitie werd gevormd met de links-nationalistische partij ‘Zelfverdediging’ en de nationaal-katholieke ‘Liga van Poolse Gezinnen’. In 2007 groeide PiS ten koste van haar coalitiepartners naar 32% van de stemmen, werd echter verslagen door het Burgerplatform, dat daarop de regering vormde. Er volgde een reeks verkiezingsnederlagen voor de conservatieven, tot ze eerder dit jaar de presidentsverkiezingen wonnen. Nu kunnen ze dus ook weer de regering overnemen.

De verkiezingen van 2015 vormen temeer een historisch hoogtepunt voor PiS, omdat het de eerste keer is sinds de ontmanteling van het Warschaupact, dat één partij de meerderheid van de zetels behaalt en zonder coalitiepartners de regering kan vormen. Premier Ewa Kopacz (PO) gaf zondagavond de verkiezingsnederlaag toe en feliciteerde PiS-lijsttrekker Beata Szydlo. De verwachting is dat Szydlo premier zal worden van de nieuwe regering, en niet partijleider Jaroslaw Kaczynski, de tweelingbroer van de in 2010 bij een vliegtuigongeval omgekomen president Lech Kaczynski. Met het aantreden van een conservatieve, gematigd eurosceptische, regering, moet men er in Europees verband rekening mee houden, dat Polen zich bijvoorbeeld in de immigratiecrisis fermer op zal stellen. Kaczynski en andere PiS-politici hebben geregeld lovend gesproken over het beleid van de Hongaarse premier Viktor Orbán.

Samen zwak
Een ander opmerkelijk feit aan deze verkiezingen is dat de linkse partijen, die in recente jaren toch al marginaal geworden waren, nu geheel zijn verdwenen uit het parlement. En dat terwijl de sociaaldemocratische SLD en de links-liberale TR van Janusz Palikot aan de verkiezingen deelnamen met een gezamenlijke lijst met diverse kleinere partijen. Waar de toen nieuwe partij van Palikot in 2010 nog met 10% van de stemmen de Sejm binnenstormde, kon ze nu samen met de sociaaldemocraten en anderen nog niet de voor coalities geldende kiesdrempel van 8 procent halen. En dat terwijl ook de sociaaldemocraten in 2010 zo’n 8 procent van de stemmen kregen. Ook de uiterst linkse coalitie ‘Samen’ haalde met, volgens de peilingen, zo’n 3,9 procent de kiesdrempel niet. De neoliberale ‘Moderne partij’ van de econoom Ryszard Petru lijkt met zo’n 7 procent echter wel de kiesdrempel gehaald te hebben.