Moldavische presidentsverkiezingen niet volgens het boekje

Op 16 maart jongstleden heeft Moldavië, na eerst een wereldrecord van 917 dagen zonder president gevestigd te hebben, eindelijk een nieuw staatshoofd gekregen. Het parlement stemde voor de aanstelling van de “pro-Europese” Nicolae Timofti, een 65-jarige rechter die ten tijde van de Sovjet-Unie voor het eerst is aangesteld en tot voor kort voorzitter van de Hoge Raad.

De oppositionele Communistische Partij boycotte de verkiezingen, omdat het parlement de uiterste termijn voor het verkiezen van een staatshoofd ruimschoots overschreden zou hebben en volgens de grondwet ontbonden had moeten worden. De voor het verkiezen van de president benodigde meerderheid van 60% van de 101 parlementsleden werd verkregen doordat drie parlementsleden die zich van de Communistische Partij hebben afgesplitst in dit geval met 59 parlementsleden van de coalitie mee stemden.

De Communistische Partij handhaaft haar boycot van de parlementszittingen en roept op tot nieuwe parlementsverkiezingen, omdat zowel het huidige parlement als de daardoor gekozen president onrechtmatig en illegitiem zijn. Dit gezichtspunt wordt gedeeld door een aantal extraparlementaire partijen en organisaties, waarvan enkele een Committee ter Verdediging van de Grondwet en de Democratie gevormd hebben.

De regerende coalitie, bestaande uit 3 partijen, heeft toegezegd hervormingen tot stand te brengen nu dat de president is verkozen, zodat een dergelijke constitutionele patstelling waardoor zo lang geen staatshoofd gekozen kon worden in de toekomst voorkomen kan worden. De oppositie stelt echter dat de procedure van de presidentsverkiezingen hoogst ondoorzichtig is verlopen, en bekritiseert dat Timofti die bij het publiek nauwelijks bekend is, slechts enkele dagen voor de verkiezing in het parlement plots naar voren werd geschoven door de Liberale Partij en één van de oligarchen van de sociaaldemocratische ‘Democratische Partij’. Timofti is medeverantwoordelijk voor het gebrek aan verbeteringen in één van de meest corrupte rechterlijke machten van Europa en een persoon die gemakkelijk te manipuleren is door het oligarchische leiderschap van de regerende partijen, aldus de commissie.

Timofti zou naar voren geschoven zijn door de multimiljonair Vladimir Plahotniuc, die op frauduleuze wijze rijk is geworden. Plahotniuc is sinds 2010 lid van de sociaaldemocratische partij, toen die sterk stond in de peilingen en het gerucht gaat dat hij de partij gekocht heeft. Hij zou ook veel invloed hebben op de rechterlijke macht en er de hand in hebben gehad dat Timofti destijds voorzitter van de Hoge Raad werd.

President Timofti (links) en premier Vlad Filat op het bordes van het Paleis van de Republiek (parlement)

Eerder hadden de liberaal-conservatieve ‘Liberaal-Democratische Partij’ en de sociaaldemocraten een andere kandidaat naar voren geschoven, Veronica Bacalu, een 51-jarige econome, die in Moskou gestudeerd heeft, van 1996 tot 2002 bij de Centrale Bank van Moldavië werkte en momenteel voor het IMF. De liberalen voelden zich echter niet gehoord en ook bij de liberaal-conservatieven en sociaaldemocraten bestond verdeeldheid over haar kandidatuur.

Bij de keuze van de president speelde, naast het onderlinge wantrouwen tussen de coalitiepartijen en het vinden van een kandidaat die acceptabel zou zijn voor de drie dissidente communistische parlementsleden, ook mee dat de regerende partijen weliswaar verenigd zijn in hun streven naar Europese integratie, maar uiteenlopend denken over de relatie met Roemenië. Moldavië was tot de Tweede Wereldoorlog onderdeel van het Roemeense landsdeel Bessarabië, dat door Stalin werd ingelijfd bij de Sovjet-Unie. Met name de liberalen laten zich dikwijls Roemeens-nationalistisch uit en staan zeer wantrouwig tegenover mensen die Russisch spreken of in Rusland gestudeerd hebben.