Frustratie en hysterie in de Europese Unie

EU-buitenlandchef Federica Mogherini riep zondagavond een spoedzitting bijeen aansluitend op een geplande bijeenkomst van de ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie. Aanleiding was de verkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten.

Mogherini had er duidelijk op gerekend dat Hillary Clinton de verkiezingen wel zou winnen; de wens is de vader van de gedachte. Diverse ministers van Buitenlandse Zaken waren echter afwezig. Zo had de Franse minister Ayrault iets belangrijkers te doen: een ontmoeting met de nieuwe secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Antonio Gutteres.

Ook de Britse minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson was niet aanwezig. Zijn ministerie liet weten niet in te zien waar de spoedbijeenkomst voor nodig was, aangezien lang van tevoren duidelijk was dat de verkiezingen plaats zouden vinden en dat er nu een overgangsperiode is, waarin de regering van Trump nog tot stand moet komen.

De Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken Peter Szijjarto was eveneens afwezig. Hij noemde de bijeenkomst “volslagen prematuur” en bekritiseerde de “gefrustreerde en hysterische uitspraken” van andere Europese politici naar aanleiding van Trumps overwinning. “Zolang we niet weten wie er de leiding zal hebben over de Amerikaanse diplomatie, zolang het Witte Huis zijn economische en buitenlandse prioriteiten nog niet bekend gemaakt heeft, is [de spoedzitting] een volstrekte verspilling van tijd. Ik heb geen idee waar we het over zouden moeten hebben.” Eerder had de Hongaarse premier Viktor Orbán Trumps overwinning al verwelkomd.

Eigenlijk viel alleen secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg Mogherini bij, door nog eens te waarschuwen voor het ‘isolationisme’ dat ons onder Trump te wachten zou staan. Trump wil bijvoorbeeld in Syrië de samenwerking met Rusland en de wettige Syrische regering zoeken in de bestrijding van ‘Islamitische Staat’. Het is maar wat je onder isolationisme verstaat; zoals Stoltenberg het gebruikt, is het kennelijk een vies woord voor alles dat niet in het interventionistische straatje van het gevestigde euro-atlantische denken past.

TTIP in de ijskast

Ondertussen stelde eurocommissaris Cecilia Malmström vrijdag al dat het zogenaamde vrijhandelsverdrag TTIP tussen de Verenigde Staten en de EU mogelijk voor langere tijd de ijskast in gaat: “We moeten het maar afwachten.”

“Deze onderhandelingen (over TTIP, red.) zijn dood, en iedereen weet het, maar nog niet iedereen wil het toegeven”, aldus de Franse minister van Handel Matthias Fekl na beraad met zijn Europese collega’s in Brussel.

Referendum over associatieverdrag Moldavië?

In Moldavië heeft zondag Igor Dodon de tweede ronde van de presidentsverkiezingen met zo’n 54 procent van de stemmen gewonnen. De eurosceptische socialist heeft voor de verkiezingen aangegeven dat hij een referendum wil houden over het Associatieverdrag van Moldavië met de Europese Unie.

Dodon moet echter samenwerken met een eurofiele regering, die gevormd kon worden op basis van een parlementaire meerderheid die slechts ontstond doordat daags voor de stembusgang een van de eurosceptische partijen van deelname aan de verkiezingen werd uitgesloten. Het is de vraag hoe lang de eurofiele regering stand kan houden, nu de positie van haar regering steeds verder verzwakt is door allerlei fraude- en corruptieschandalen.

Ontspanning in de relatie met Rusland

Ondertussen hebben ook de Bulgaren zondag de tweede ronde van hun presidentsverkiezingen gehouden. Die werden zoals verwacht gewonnen door Rumen Radev, de pragmatische politieke outsider. Radev wil de banden met Rusland aanhalen, zonder overigens het lidmaatschap van EU en NAVO op het spel te zetten. Bulgarije zal voortzetting van de economische sancties tegen Rusland niet in zijn eentje tegen kunnen houden, maar met de meer dan 59 procent van de stemmen voor Radev in de tweede ronde, heeft de Bulgaarse bevolking een duidelijk signaal afgegeven. Radev sprak de hoop uit dat Donald Trump als nieuwe Amerikaanse president ontspanning in de relatie met Rusland zal weten te brengen.

Naar aanleiding van Radevs overwinning, treedt Boyko Borisov af als premier en zullen er nieuwe parlementsverkiezingen uitgeschreven worden. Borisovs centrumrechtse GERB-partij blijft naar verwachting de grootste partij, maar zal het nog moeilijk hebben om een meerderheidscoalitie te vormen.

‘Can’t stump the Trump, can’t barrage the Farage’

Niet alleen de Hongaarse premier Orbán en de pas gekozen Bulgaarse president Radev hebben positieve verwachtingen van de nieuwe Amerikaanse president. UKIP-leider Nigel Farage bezocht Donald Trump zaterdag in het penthouse van de Trump Tower in New York. Farage had eerder de Britse premier Theresa May al bekritiseerd vanwege haar harde woorden over Trump voorafgaand aan de verkiezingen.

Intussen zijn de speculaties over een eventuele functie voor Farage niet van de lucht, zo hopen sommigen dat Trump hem aanstelt als Amerikaanse ambassadeur naar de EU.

Aan alle kanten wordt er kortom gezaagd aan de poten van de gevestigde euro-atlantische politiek. Het borrelt al langer in diverse Europese landen, maar met de doorbraak van Trump waait er nu ook aan de andere kant van de Atlantische Oceaan een andere wind. Dat kan ontwikkelingen in een stroomversnelling brengen.