Veel Franse gevangenissen geterroriseerd door islamistische bendeleiders

Een staking van gevangenisbewakers heeft onhoudbare toestanden in de Franse gevangenissen blootgelegd. Vooral radicale moslims die bewakers en medegevangenen bedreigen en aanvallen zorgen voor een onveilige situatie.

De Franse regering is er nog eenmaal zonder kleerscheuren vanaf gekomen: De illegale staking van gevangenisbewakers is na meer dan twee weken beëindigd. Na dreiging met disciplinaire maatregelen, enkele ontslagen en het inhouden van loon door de gevangenisdirectie en het ministerie van Justitie accepteerde ruim een week geleden de grootste vakbond UFAP-UNSA, die circa 40 procent van de bewakers vertegenwoordigt, het aanbod van minister van Justitie Nicole Belloubet voor verbetering van de arbeidsvoorwaarden.

De beide andere vakbonden, FO en CGT weigeren weliswaar nog het akkoord te ondertekenen, maar voorlopig is de stakingsdynamiek gebroken. Aanleiding voor de opstand van het gevangenispersoneel was een actie van Christian Ganczarski, een Duitse staatsburger van Poolse afkomst, die betrokken zou zijn bij Al Qaida en veroordeeld is voor het plegen van een aanslag bij een synagoge in Tunesië, waarbij onder andere Duitse en Franse toeristen om het leven kwamen.

Op 11 januari viel Ganczarski in de zwaar beveiligde gevangenis van Vendin-le-Vieil drie bewakers met een mes en een schaar aan. Daarop staakten de gevangenisbewakers landelijk en blokkeerden veel gevangenissen. Met meer dan 4.000 aanvallen op bewakers alleen in het afgelopen jaar is de situatie in de Franse gevangenissen namelijk toch al zeer gespannen. In sommige gevangenissen, zoals die van Moulins Yzeure moesten bewakers door een mobiele eenheid van de politie ontzet worden. In Fresnes dreven politie en militairen de gevangenen met traangas terug in hun cellen om een muiterij in de kiem te smoren.

Justitie vreesde intussen dat het misdadigers die zich in voorlopige hechtenis bevonden door de blokkades niet meer op tijd zou kunnen voorgeleiden en ze daarom op formele gronden zou moeten laten gaan. Door het einde van de staking is het acute gevaar weliswaar geweken. Maar het is nog de vraag of de beloften van minister van Justitie Belloubet, om 1500 bijzonder beveiligde cellen voor radicale moslims te creëren, het bewakingspersoneel beter uit te rusten, tot 2021 1100 extra arbeidsplaatsen voor gevangenisbewakers te scheppen en de beloning te verbeteren, genoeg zullen zijn om de situatie in de Franse gevangenissen op te lossen.

Al jaren is er een tekort er ten minste 40.000 cellen in het land. Op 100 cellen zitten vandaag de dag gemiddeld 118 gevangenen. Mensenrechtenorganisaties en de Raad van Europa manen Frankrijk al jaren vanwege de slechte uitrusting en de precaire hygiënevoorwaarden in de gevangenissen. In 2016 kregen twee gevangenen leptospirose door de aanwezigheid van ratten.

Maar zelfs een voormalige jihadist, die na acht jaar in Marokkaanse gevangenissen ruim zes jaar geleden naar Frankrijk teruggekeerd is en aanvankelijk in de gevangenis van Fleury-Mérongis en nu in de gevangenis van Moulins-Yzeure zijn straf uitzit, verdedigt de Franse staat. “Het zijn de gevangenen die alles vernielen. Er is bijvoorbeeld nauwelijks een nieuwe softdrink-automaat of ze schoppen er al tegenaan en maken hem kapot, om vervolgens te klagen over de zware omstandigheden. Met de douches is het net zo. Met alles. Ze slaan alles aan stukken”, aldus de gevangene ‘Richard’ tegenover Franse media.

Dit alomtegenwoordige geweld is het grootste probleem in de penitentiaire inrichtingen. De radicaal-islamitische achtergrond van een aanzienlijk deel van de gevangenen versterkt dit. Richard gaat bijna alleen ‘s morgens vroeg uit zijn cel, als de meeste andere gevangenen nog slapen. Omdat hij de islam heeft afgezworen en zich tot het christendom heeft bekeerd, wordt hij door moslims in de gevangenis bedreigd – soms zo hevig, dat hij zelf om een isolatiecel vraagt. “Toen ik naar Frankrijk terugkwam, had ik gehoopt bevrijd te zijn van de druk van de islamisten. Maar de situatie in de gevangenis is in Frankrijk nauwelijks anders dan in Marokko.”

Bewaker ‘Bernard’ stelt in het tijdschrift Paris Match: “Vroeger was ik ‘s morgens altijd bang een gevangene die zichzelf verhangen had in de cel aan te treffen. Tegenwoordig ben ik bang dat iemand me de keel doorsnijdt, me onthoofdt, een mes in de rug steekt – uit naam van IS. Iedere dag heb ik die angst bij m’n werk.” Met de verwachte terugkeer van door de strijd geharde jihadisten uit Syrië, laat het zich aannemen dat de situatie in de gevangenissen er niet beter op zal worden.

In de gevangenissen zelf worden de veiligheidsvoorschriften niet consequent opgevolgd. Zo zijn bijvoorbeeld tegen de regels in in veel gevangenissen de deuren niet permanent vergrendeld. Deze nalatigheden bij het doorvoeren van de discipline door het bewakingspersoneel zelf versterken de algemene onveiligheid binnen de gevangenissen. In veel gevangenissen hebben de caïds, de islamitische bendeleiders, het in hoge mate voor het zeggen. Zij kunnen relatief ongestoord hun handeltjes drijven en medegevangenen terroriseren.