❦

In zijn aangrijpende autobiografie La traversée des fleuves beschrijft de Franse schrijver Georges-Arthur Goldschmidt zijn kinderjaren in het Duitsland van de jaren dertig. Zijn ouders, tot het protestantisme bekeerde Joden, behoorden tot de hogere burgerij van Hamburg. Zijn vader was raadsheer bij het Hof van Beroep. Toen de nazi’s aan de macht kwamen, werd op sluipende wijze de Endlösung voorbereid. Goldschmidt maakt duidelijk hoe de gewone mensen beefden onder de terreur van de nazi’s en uit angst de Joden meden. De goede Duitsers die de Joden bleven steunen, wachtten een vreselijk lot. Kortom, het hele land leefde in angst, en het verzet werd verpletterd.

In Duitsland had de Europese beschaving op allerlei gebieden een hoogtepunt bereikt en toch lukte het de nationaalsocialisten om aan de macht te komen. We hoeven ons geen illusies te maken over de invloed van de beschaving. De Joden hadden een fantastische bijdrage geleverd aan cultuur en wetenschap. Zij leefden al eeuwenlang in Duitsland. Zelfs diegenen die de integratie zo ver hadden gedreven dat ze zich tot het christendom hadden bekeerd, ontsnapten niet aan de vervolging.

Een cumulatie van problemen

Extreemrechts is aan de winnende hand in meerdere Europese landen. Op zich hoeft dit geen groot probleem te zijn, want als ze aan de macht komen, moeten ze ook compromissen sluiten. Dan ervaart de bevolking dat ook zij geen wonderdokters zijn – op naar de volgende verkiezingen. Het gevaar schuilt echter in de cumulatie van problemen: we worden geconfronteerd met een economische recessie, met de vergrijzing, met een klimaatcrisis, met een toenemende kloof tussen arm en rijk, met een bevolkingsexplosie in het Midden-Oosten en Afrika, met miljoenen arme en slecht opgeleide Afrikaanse zwarten die hun kans afwachten om naar Europa te vluchten, en met een dreiging door terroristische groeperingen waarvoor de veiligheidsmaatregelen astronomische bedragen kosten.

Deze gelijktijdige opeenstapeling van ernstige problemen kan makkelijk een algemene gekte veroorzaken. Daar helpt geen beschaving tegen. Een zondebok is makkelijk gevonden. Dat zal de groep zijn die het meest wordt gehaat.

Zeemzoete oproepen

Deze tijd vraagt om harde maatregelen en een consequent beleid. Helaas is de Europese Unie hiertoe niet in staat. Het noodzakelijke beleid wordt belemmerd door het politiek correcte denken en een gebrek aan visie. Alleen economische belangen lijken te tellen. Er kan zelfs niet eens een grondwet worden geformuleerd rondom gemeenschappelijke normen en waarden.

Zeemzoete oproepen tot respect voor de medemens en de folklore in multiculturele wijken zetten geen zoden aan de dijk. Als puntje bij paaltje komt is een klein lontje voldoende om een grote maatschappelijke brand te ontsteken. Volgens meerdere Europese veiligheidsdiensten staan vreselijke aanslagen ons te wachten. Er is al zo veel haat. Ik houd mijn hart vast.

Hoe het tij keren?

Wat ik voorstel is paradoxaal. Neem de integratie van de moslims. Ook dat zal bij een escalatie van spanningen niet helpen – jammer voor de velen onder hen die zich zo hebben ingespannen om volwaardig lid te worden van onze samenleving. Mijn voorstel is dat de Europese moslims bewijzen dat ze een van de grootste problemen van onze tijd zelf kunnen oplossen. Het gaat om de ellende in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Stel dat er in die landen vrede heerst, dat alle kinderen de kans krijgen op degelijk onderwijs, dat er een voor iedereen toegankelijke gezondheidszorg is van hoge kwaliteit, dat er voldoende werkgelegenheid is, dat er sociale voorzieningen zijn, een betrouwbaar politieapparaat dat waakt over de veiligheid van de burgers en politici die sober leven en zich verantwoordelijk gedragen. Als dit allemaal lukt, dan zullen de spanningen tussen de moslims en het Westen drastisch afnemen. Dan wordt ook de belangrijkste oorzaak van terrorisme weggenomen.

We moeten durven een ideaal na te streven. Als de islamitische landen rondom de Middellandse Zee vrede en voorspoed zullen kennen, kan met Europa een alliantie worden aangegaan. Deze alliantie kan het lot van het hele Afrikaanse continent verbeteren. Als de moslims samen met de Europeanen hun verantwoordelijkheid opnemen, zal dit een voorbeeld zijn voor de gehele wereld. Hierdoor wordt de 21e eeuw de eeuw van de spiritualiteit, gebaseerd op enerzijds de islam en anderzijds het christendom en het humanisme.

Een vredeskorps van moslims

Hoe die vrede en voorspoed realiseren? De Europese moslims zouden een groot leger moeten vormen, dat als een vredeskorps vrede en veiligheid brengt. Daarna helpen ze mee aan de opbouw van de landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. In plaats van geradicaliseerde jongeren die nu wreedheden gaan plegen in die landen, komen er idealistische en goed opgeleide jongeren die zullen meewerken aan een mooie toekomst voor de landen van herkomst.

Op die manier zou een spontane beweging van terugkeer naar de landen van herkomst op gang komen. De ellende in die landen zal nooit ophouden zonder ingreep van buitenaf. De middenklasse die op de vlucht is geslagen, is noodzakelijk om de mensen tot rede te brengen.

De belangrijkste voorwaarden voor een menswaardige samenleving zijn een gemeenschappelijke ethiek en een gedeelde geschiedenis. De mensen moeten zich thuis voelen in de samenleving. Integratie betekent letterlijk: ’maken tot een geheel’ en psychologisch: ’het overnemen van bestaande groepsnormen zodat men in de groep wordt geaccepteerd’. Integratie vereist daarom dat moslims zich de joods-christelijke en humanistische ethiek eigen maken. Die eis is gewoonweg vernederend voor een religie die zich als superieur en triomfalistisch aandient. Vandaar dat integratie een gevaarlijke utopie is. Wie krampachtig vasthoudt aan de integratie, wakkert de spanningen tussen de bevolkingsgroepen steeds verder aan. Daarom eindig ik met een boude stelling: wie meewerkt aan de integratie van moslims in Europa speelt extreemrechts in de kaart.

❦

Juliaan van Acker is emeritus hoogleraar aan de Radbouduniversiteit Nijmegen en publiceerde onlangs Het landverraad van de EU: Waarom ethiek Europa kan redden bij De Blauwe Tijger