De ambigue overwinning van Vlaams-nationalisme

Nederlanders trekken zich weinig aan van wat er bij de zuiderburen gebeurt, al helemaal als daar gemeenteraadsverkiezingen zijn. Toch berichtten de kranten over de verkiezingsuitslag van zondag 14 oktober. Grote winnaar is namelijk de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA), een expliciet Vlaams-nationalistische partij. Dat nationalisme in Europa een comeback beleeft, is algemeen bekend, toch bevreemdt het Nederlanders dat de ideologie bij onze buren aanhang heeft.

De Wever
Kers op de taart voor de Vlaams-nationalisten is de verkiezing tot burgemeester van Antwerpen van partijleider Bart De Wever. Hij is een charismatisch politicus die het gesundes Volksempfinden belichaamt, zonder de extreem-rechtse vulgariteit van een Filip Dewinter (Vlaams Belang). Onder De Wevers leiding stevent de N-VA af op een monsterzege bij de landelijke verkiezingen van 2014. Vermits andere partijen geen cordon sanitaire vormen – al twintig jaar de kooi waar Vlaams Belang in gevangen zit -, kan De Wever over twee jaar best Vlaams minister-president worden.

De Wever zal als Vlaams leider opteren voor confederalisme. In die staatsvorm ligt de soevereiniteit bij Vlaanderen: het land beslist dan zelf over wat de Belgische overheid regelt, en kan wanneer het wil uit de constructie stappen. Zo kan geleidelijk zelfstandigheid gerealiseerd worden, zonder kleerscheuren voor Vlaanderen. Het jonge land doet er immers best aan zich gedeisd te houden in Europa: Merkel en Hollande hebben aan de Griekse crisis genoeg.

Breuk
Een onafhankelijk Vlaanderen zou in hedendaagse Europese context geen unicum zijn. Binnenkort zullen waarschijnlijk ook Catalonië en Schotland zelfstandig worden. Vanuit het perspectief van de Vlaamse geschiedenis is het evenwel een grootse gebeurtenis. Vlaanderen is lang onderdrukt door de Franstaligen. Vlamingen zijn veroordeeld zonder een woord van het vonnis te begrijpen, omdat die in het Frans was. In de Eerste Wereldoorlog mochten zijn geen officier worden, daar zij (meestal) geen Frans spraken.

Dergelijke onderdrukking is verleden tijd. Blijvend onrecht is echter de transfer aan Wallonië. Jaarlijks gaat er 16 miljard euro van Vlaanderen naar Wallonië. Dat geld wordt niet eerlijk en efficiënt verdeeld om ondernemerschap en handel te bevorderen – de Noord-Europese werkwijze -, maar onder vriendjes verdeeld. De dominante Waalse socialisten bedrijven industriepolitiek op Latijnse wijze, gesubsidieerd door de Vlamingen. Als België barst, zullen de Walen gedwongen worden hun eigen broek op te houden. Dat scheelt Vlaanderen geld, maar stimuleert bovenal Wallonië om grondig te hervormen.

Afkalving vaderlandsliefde
Toch zou Vlaamse onafhankelijkheid geen klinkende overwinning zijn na oneindige strijd. De slag tegen België is namelijk al goeddeels gewonnen. De federale staat is uitgekleed, zaken als onderwijs worden al op Vlaams niveau geregeld. De implosie van België zal vergelijkbaar zijn met die van het Romeinse Rijk. Dat was in 476 slechts een klein kaarsje dat uitgeblazen werd.

Evenzeer is het de vraag of de overwinning een gulden dageraad brengt voor de Vlaamse natie. De ironie wil dat de N-VA zich breed maakt in een tijd waarin Vlaams-nationalisme aan kracht verliest. Vergeleken met pakweg zestig jaar geleden zijn er aanzienlijk minder Vlamingen gepassioneerd voor de Vlaamse zaak. Het vaderland roept geen sterke gevoelens meer op. De meeste Vlamingen die N-VA kiezen, doen dat eerder omdat de partij een liberaal-conservatief profiel heeft en de persoon van De Wever. Het is een soort VVD met een even welbespraakte, maar minder extravagante en meer diplomatieke Pim Fortuyn aan het hoofd.

Wat veroorzaakt de afkalving van vaderlandsliefde? Mijn theorie is dat de boosdoener de glijdende schaal van het subjectivisme is. In de negentiende eeuw was er al de sterke tendens alles te reduceren tot de natie: goed is wat past bij de volksaard, kwaad wat daar haaks op staat. Door verdere subjectivering van goed en kwaad is in de twintigste eeuw ook het nationalisme gebroken. Anno 2012 geloven we alleen nog maar in het individu als moreel kompas. Het vaderland is in die optiek slechts het perron waar je verblijft op weg naar je zelfgekozen bestemming.

Weerstand
De N-VA kan als Vlaams-nationalistische partij alleen standhouden door stelling te nemen tegen het subjectivisme. Dat is een politiek-filosofische opdracht. De partij heeft de potentie om deze handschoen op te pakken: De Wever citeert graag Edmund Burke. Maar een politicus kan niet filosoof tegelijk zijn. Er zijn intellectuelen nodig die een andere richting uit durven te denken dan het links-liberalisme dat het politieke debat in Vlaanderen domineert. Kijken we naar Engeland, dan is dat zeker mogelijk. Wil de Vlaamse Phillip Blond opstaan?