CDU in leiderschapscrisis en electorale spagaat

In de europarlementsverkiezingen behaalde de CDU haar slechtste resultaat ooit. Bondskanselier Angela Merkel houdt zich op de achtergrond. Dat haar opvolger als partijleider, Annegret Kramp-Karrenbauer over de benodigde capaciteiten beschikt om de partij weer uit het dal te trekken betwijfelt men ook binnen de CDU steeds sterker.

Andrea Nahles trad af als partijleider na het zeer slechte resultaat voor de SPD in de europarlementsverkiezingen. De CDU behaalde ook een slecht resultaat, maar bleef tenminste de grootste partij. Toch slaagde de christendemocraten er niet in deze luwte te benutten. Zo sloeg Annegret Kramp-Karrenbauer kort na de europarlementsverkiezingen een fatale flater, door te stellen dat “stemmingmakerij” op het internet in campagnetijd gereguleerd zou moeten worden. Aanleiding was een CDU-kritische stemoproep van een bekende vlogger op YouTube. AKK’s suggestie leidde tot woedende reacties. Een petitie voor vrijheid van meningsuiting op internet werd in enkele dagen door enkele tienduizenden ondertekend.

Communicatieramp

Binnen de partij, die toch al kampt met sterk teruglopende steun onder jongeren, werd van een “megaramp” gesproken. Vice-voorzitter Armin Laschet viel Kramp-Karrenbauer prompt af. De deelstaatpremier van Noord-Rijnland-Westfalen ziet zichzelf als geschiktere partijvoorzitter en kandidaat-bondskanselier, zo schrijven diverse media.

Electoraal dilemma

De europarlementsverkiezingen laten het electorale dilemma van de CDU goed zien. In het westen van het land heeft het primair met concurrentie van de Groenen te maken en in het oosten, waar in het najaar drie deelstaatparlementen gekozen worden, vooral van de AfD. Dit brengt de CDU op federaal niveau in een spagaat tussen linksere of rechtsere profilering. Om het federaal niet af te leggen tegen de Groenen, moet ze duidelijk positie nemen in het klimaatdebat, maar de regionale campagnemensen in Saksen, Thüringen en Brandenburg vragen om een duidelijk conservatieve koers.

Klimaatdemonstraties, YouTube en jongeren

Een interne analyse na de verkiezingen laat dit dilemma ook zien. “De besluiteloosheid in de omgang met fenomenen als klimaatdemonstraties en plotseling politiek geactiveerde YouTubers, alsmede de plotselinge sterke afname in de populariteit van de CDU onder jongere doelgroepen door de debatten over de ‘uploadfilters’, een vermeende ‘ruk naar rechts’ bij de Junge Union en de mediaal sterk aanwezige Werte-Union leidden tegelijk tot een duidelijk afkeer onder jonge kiezers”, zo heet het in een rapport van het Konrad-Adenauer-Haus.

De jongerenorganisatie Junge Union reageerde verontwaardigd. “Dat is een slag in het gezicht voor 100.000 leden die lokaal in weer en wind campagne gevoerd hebben”, aldus voorzitter Tilman Kuban. “Het eigen huis heeft het in de laatste weken volledig af laten weten en nu zou het de schuld van anderen zijn. Wie op YouTubers reageert met een werkstukje van elf pagina’s, kan beter thuisblijven dan zijn komende generatie te bekritiseren.”

Merz bekritiseert klimaatbeleid

Lange tijd gold de jongerenorganisatie als steunbeer voor de kandidatuur van Friedrich Merz voor het partijleiderschap. Maar Kramp-Karrenbauer wist slim steun te verwerven, door toenmalig jongerenvoorzitter Paul Ziemiak over te halen met de post van partijsecretaris. Sindsdien is de Junge Union sterk verdeeld. Onder de jongeren en deelstaatorganisaties in het oosten heeft Merz nog altijd veel aanhang. Hij gebruikte het verkiezingsresultaat om Merkel te bekritiseren, maar daarmee impliciet ook haar opvolgster. De oud-fractievoorzitter viel Merkel aan op haar klimaatbeleid:

“Na het resultaat van deze europarlementsverkiezingen moet de CDU zich afvragen waarom we na 14 jaren klimaatkanselier onze klimaatdoelen niet halen, huishoudens en bedrijven met de hoogste stroomprijzen van Europa belasten en tegelijk de strategische en culturele controle over het thema kwijt zijn.”

Twijfels over opvolging

Begin dit jaar speculeerde men nog dat Merkel na een overwinning in de europarlementsverkiezingen het bondskanselierschap af zou kunnen staan aan Kramp-Karrenbauer. Zij zou daarmee een goede uitgangspositie voor de bondsdagverkiezingen krijgen. Merkel zou nu echter twijfelen over de opvolging. Dat berichtte de Amerikaanse nieuwsdienst Bloomberg onder verwijzing naar twee CDU-functionarissen uit de nabijheid van Merkel.

Op de verkiezingsavond had de bondskanselier nog van commentaar afgezien, maar nu meldde ze zich dan toch om het bericht van Bloomberg te weerspreken. Op de YouTube-affaire ging ze nauwelijks in. Vanzelfsprekend is de CDU voor vrijheid van meningsuiting en de rest is volgens de regeringsleider oninteressant. “Ik heb me in vele jaren politieke activiteit met onzin niet intensief beziggehouden. Ik wil derhalve geen verder commentaar geven.”