De bokkensprongen van kroonprins Mohammed bin Salman

Verrassing eergisterenavond op de Libanese televisiezender Future, eigendom van de clan van premier Saad Hariri, toen de in Saoedi-Arabië gevangen zittende premier aankondigde de komende dagen terug te keren naar Libanon om daar officieel zijn ontslag als Eerste Minister aan de president te overhandigen. Een interview waarop hij er erg vermoeid uitzag. Waarbij hij ook stelde dat ontslag eventueel te heroverwegen en onder voorwaarden opnieuw samen te willen werken met Hezbollah. Een draai van 180°.

Saad Hariri nam vanuit Saoedi Arabië via de Saoedische televisie ontslag als premier van Libanon. Dit dient echter te gebeuren door persoonlijk een ondertekende brief met dit ontslag af te geven aan president Michel Aoun, een bondgenoot van Hezbollah. Hij wil zijn ontslag nu heroverwegen en zelfs met Hezbollah verder regeren.

Alleenheerser

Het is erg heet daar in het zand van Saoedi-Arabië. Dit niet zozeer letterlijk maar figuurlijk. Onder de huidige koning Salman bin Abdoel Aziz kent het land een ongeziene instabiliteit die vragen doet rijzen over het voortbestaan van de dynastie van de familie van Abdoel Aziz bin Saoed, stichters en feitelijk eigenaars van Saoedi-Arabië.

De familie Saoed bestuurde het land steeds in onderlinge afspraken tussen de verschillende zoons en kleinzoons van Abdoel Aziz al Saoed, de veroveraar van het land.

Dit officialiseerde men in 2007 met de Raad van Getrouwheid waarin 34 leden van de verschillende clans der koninklijke familie zetelen. Die benoemde de kroonprins(en) en zo de opvolging. Met verder de 150 koppige Majlis al Shoera als een soort van raadgevend orgaan voor de koning en de ministerraad.

Vader en zoon Salman zullen na de grote blamage met Saad Hariri nu wel minder hard lachen.

Recent lijkt dit systeem echter opgeborgen en blijkt de zieke koning Salman bin Abdoel Aziz te regeren als een absoluut vorst die in de praktijk alle beslissingen doorschuift naar zijn zoon Mohammed bin Salman.

Voordien reeds werd de toen 29-jarige prins in 2015, na de kroning van Salman bin Abdoel Aziz, tot tweede kroonprins benoemd en werd prins Moekrin bin Abdoel Aziz, tot dan de troonopvolger, zonder veel ceremonie als kroonprins gedumpt in ruil voor prins Mohammed bin Nayef, geen zoon als Moekrin maar een kleinzoon van Abdoel Aziz.

Maar ook diens liedje duurde niet lang en enkele maanden geleden schoof men ook die plots opzij en werd Mohammed bin Salman de enige kroonprins en verantwoordelijk voor zowat alle belangrijke zaken waar het salafistische koninkrijk mee bezig is, zijnde de olieverkoop, defensie en economie. Van Mohammed bin Nayef heeft men sindsdien niets meer gehoord. Anonieme bronnen stellen dat hij onder huisarrest staat.

En dat gaat verder. Recent werden een 200 prinsen en prominente figuren binnen het koninkrijk gearresteerd op verdenking van corruptie. Waaronder een der ‘s werelds rijkste figuren prins Alwaleed bin Talal, zakenpartner bij o.a. het imperium van mediabaron Rupert Murdoch en Twitter. De strijd tegen corruptie is altijd een goed excuus, zeker in dictaturen als Saoedi-Arabië waar elke vorm van zelfs maar de lichtste dissidentie desnoods eindigt op het hakisisblok.

Oorlogen

Prins Mohammed bin Salman is sinds hij de facto alleenheerser werd begonnen met de oorlog tegen Yemen die van een zelden geziene brutaliteit getuigt, lanceerde een blokkade van Qatar en dreigde nu openlijk een oorlog tegen Libanon te beginnen. En uiteraard zette hij ook de oorlog tegen Syrië voort die hij erfde van zijn oom de in 2015 overleden koning Abdoellah Abdoel Aziz.

Niets hiervan lijkt enig succes te hebben. Integendeel. De oorlog in Jemen zit in een totale impasse waar alleen en dankzij de door het Westen gesteunde totale blokkade de bevolking enorm te leiden heeft. Maar daarover valt het Westen het land niet lastig. Integendeel, Westerse oorlogsschepen helpen bij het in stand houden van dit embargo.

Qatar en het gasveld van Zuid-Pars. Zonder dit veld staat het land praktisch aan de bedelstaf. Goede relaties met Iran zijn daarom ook niet onlogisch.

En dan is er de koude oorlog met Qatar die evenmin nergens raakt en er alleen voor zorgt dat Qatar verder toenadering zoekt tot Iran. Logisch want beide landen bezitten immers een deel van het gigantische in de Perzische Golf gelegen gasveld Zuid-Pars en moeten daarom best samenwerken. Zonder Pars is het immers praktisch gedaan met Qatar. Weg gas, weg geld.

Maar Qatar is per hoofd van de bevolking nog rijker dan Saoedi-Arabië en kan die blokkade perfect doorstaan. Met hulp uiteraard van Iran dat zijn grenzen met genoegen openstelde voor vliegtuigen en schepen richting Qatar. Ook hier heeft de uiterst oorlogszuchtige prins Salman geen schijn van kans. In de Qatarese hoofdstad Doha zit men hem vermoedelijk uit te lachen en wacht men tot hij toegeeft.

Libanon

Enkele weken terug waarschuwde Thamer al Sabhan, de minister voor Golf-zaken, de regio dus, voor belangrijke gebeurtenissen wat betreft Libanon. En zie, zijn woorden waren amper koud of de Libanese premier Saad Hariri nam vanuit de Saoedische hoofdstad Riaad via de televisie ontslag als premier.

Stellende dat Hezbollah, en dus Iran, zinnens waren hem te vermoorden. Rafik Hariri, zijn vader en vroegere premier werd eerder in 2005 met een autobom om het leven gebracht. Een onopgeloste zaak waar Washington eerst Syrië en daarna Hezbollah van beschuldigde.

Waarna de Saoedi’s beweerden dat Libanon een oorlogsdaad had gepleegd tegen het salafistische koninkrijk. Wat betekent dat kroonprins Mohammed bin Salman met dit excuus een vierde oorlog, dus na Syrië, Jemen en Qatar, zou kunnen beginnen tegen Libanon. Men eiste dan ook dat alle Saoedische onderdanen Libanon onmiddellijk zouden verlaten.

Maar ook hier lijkt prins Salman op een muur te botsen en alleen maar zichzelf pijn te doen. In de praktijk heeft het land namelijk geen operationeel leger en beschikt het alleen maar over een deels functionerende luchtmacht, vermoedelijk gevlogen en onderhouden door huurlingen. Het kan daardoor militair niet echt optreden. Reden waarom het blijkbaar in stilte andere landen heeft zitten polsen om het vuile werk voor hen op te knappen.

Iedereen zegt nee

Maar zoals voorheen toen men tegen Jemen ten strijd trok en Pakistan en Egypte vroeg om troepen te sturen, weigerde Cairo ook nu weer kanonnenvoer te leveren voor de dolle avonturen van de kroonprins. Zo wees de Egyptische president Abdoel Fatah al Sisi hem in het publiek over Libanon terecht. Eenzelfde nul op het rekest in Israël waar men geen zin heeft om een tweede oorlog met Hezbollah uit te lokken.

Ook Benjamin Netanyahu premier van Israël had ditmaal geen zin in een zoveelste oorlog met Libanon en Hezbollah. De vorige liepen immers allen faliekant af. Het risico dat steden als Haifa of Tel Aviv deels tot puin worden geschoten is ook vrij groot. Hij stuurde de kroonprins dan ook wandelen. Het moet een schok geweest zijn voor prins Salman.

En volgens sjeik Hassan Nasrallah, de leider van Hezbollah, beloofde Saoedi Arabië de zionistische leiders die oorlog met tientallen miljarden te financieren. Een straf verhaal maar zeker niet ongeloofwaardig voor wie de Saoedi’s kent.

Maar Hezbollah is te sterk en te gevaarlijk geworden voor de zionistische leiders. Het risico bij oorlog op massale vernielingen en zo de vlucht van joden naar elders zou te groot zijn. En dat is een echte nachtmerrie voor figuren als een Benjamin Netanyahu.

Ook elders valt de oorlogszucht van kroonprins Salman op een ijskoude steen. Zelfs bij hondstrouwe met zeer veel geld gekochte bondgenoten. In wezen neemt zelfs niemand de verdediging op van de Saoedi’s in deze kwestie. Zo stelden zowel Frankrijk als de VS in officiële verklaringen dat Saad Hariri door de Saoedi’s wordt vastgehouden. (1)

Zo opperde Heather Naurt, de woordvoerster van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, tijdens een persbriefing in Washington dat:

In terms of the conditions of him being held or the conversations between Saudi Arabia and the Prime Minister Hariri, I would have to refer you to the Government of Saudi Arabia and also to Mr. Hariri’s office.

Over de kwestie van de voorwaarden waaronder hij wordt vastgehouden en de gesprekken tussen Saoedi Arabië en premier Hariri moet ik U hiervoor doorverwijzen naar de regering van Saoedi-Arabië en het bureau van Hariri.

Eenzelfde maar wel krachtiger reactie kwam er uit Frankrijk, de vroegere kolonisator van Libanon, waar Reuters een woordvoerder van Buitenlandse Zaken citeerde die stelde:

We would like Saad al-Hariri to have all his freedom of movement and be fully able to play the essential role that is his in Lebanon.

We zouden willen dat Saad al Hariri zijn volledige vrijheid van handelen heeft en hij zijn essentiële rol in Libanon geheel kan spelen.

Wie beseft welke financiële drukkingsmiddelen het Huis van Saoed op Washington, Cairo en Parijs heeft beseft dat dit ongezien is. Zelfs al klonk dit op het eerste gezicht erg braaf. Ook viel de reactie op van Antonio Guterres, de Portugese secretaris-generaal van de VN. Deze riep in deze kwestie op tot kalmte. Een verklaring duidelijk richting de Saoedische kroonprins.

Maar Guterres is een man uit de stal van de NAVO en de EU en dus die voor zijn  handelen zeker eerst zal overleggen met Brussel en ook de nummer twee van de VN, Jeffrey Feltman, de Amerikaanse diplomaat die jarenlang de oorlog tegen Syrië mee leiding gaf.

Libanon eendrachtig

Nog erger voor kroonprins Salman is de reactie in Libanon. Zo eisten, behoudens Samir Geagea, leider van de christelijke Lebanese Forces, en Ashraf Rifi, gewezen minister van Justitie en dissident binnen de groep rond Hariri, zowat alle belangrijke figuren er de terugkeer van ‘hun’ president en stelden ze eensluidend dat de Saoedi’s Hariri hadden ontvoerd.

Zelfs parlementslid Bahia Hariri, zuster van Rafik Hariri, de vader van Saad, sprak van een ontvoering. En zij is gezien haar sleutelposities in de clan, achter de schermen in de familie zowat de vrouw die de broek draagt.

Ook Bahia Hariri, parlementslid voor de stad Sidon en tante van Saad Hariri, protesteerde tegen het arresteren van Saad Hariri. Vroeger toonde de dame trouwens met trots haar erg weelderige haartooi. Nu is er de hoofddoek.

In plaats van het creëren van instabiliteit in Libanon heeft de actie van Saoedi-Arabië nu gezorgd voor een versterken van de eendracht in het normaal sterk verdeelde land. Met president Michel Aoun, de clan Hariri en Hezbollah die aan Riaad eenzelfde eis stelden. Ongezien. Wat het startschot moest zijn voor de Saoedische herovering van de verloren invloed in Libanon en de vernieling van Hezbollah had juist het omgekeerde effect.

Dat Rafik Hariri gisteren totaal onverwacht aankondigde terug te keren naar Libanon, eventueel zijn ontslag te herzien en weer met Hezbollah te willen werken is dan ook geen echte verrassing. Alleen het feit dat het zo snel kwam is dat wel.

Het betekent wel een enorm gezichtsverlies voor oorlogsstoker Mohammed bin Salman. De man loopt van de ene enorme blunder naar de volgende en maakt in de tussentijd massa’s vijanden en zorgt in de regio voor enorm veel leed en spanningen.

In wezen wees het ganse Westen hem in het publiek terecht. Een nooit geziene blamage. En de vraag is dan ook welke gevolgen op termijn dit allemaal voor de kroonprins, zijn vader de koning en het Huis van Saoed gaat hebben.

Voorheen moest hij ook al de grootsprakerige praatjes rond onder meer de Saoedische staatsolieproducent Aramco opbergen. Eerst ging men dit via de beurs privatiseren, daarna werd dat dan maar 5% maar nu stelt men die 5 % aan private investeerders te willen verkopen. Ja, een beursgang vergt immers een beperkte transparantie, maar die openheid van bestuur is het laatste wat de familie al Saoed wil.

De gevolgen voor Syrië

Zeker is dat de invloed van Hezbollah in Libanon nu nog veel meer toenam. Het heeft leden en fans in zowat alle lagen van de bevolking en behoort tot het winnende Syrische kamp dat tegen al Qaida & Co vecht. En wie wil behoudens een kleine groep nu eenmaal al Qaida steunen?  Het is dan ook niet verrassend geen zuiver sjiitisch groepje meer maar een die ook rekruteert buiten de religieuze groep waaruit ze ooit ontstond.

In het gevecht met de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman is sjeik Hassan Nasrallah van Hezbollah de duidelijke winnaar. Bij de komende parlementsverkiezingen die via een proportioneel systeem zullen worden gehouden wordt hij dan ook bijna zeker de grote winnaar.

De invloed van Riyad is daarentegen nu bijna zero. Ook is dit allemaal zeer positief nieuws voor Syrië. Het Westen, met Israël, toonde in deze kortstondige crisis in de regio naar ontspanning te streven en de oorlogstrom (voorlopig?) te laten rusten. Vader en zoon Salman dachten die eventjes boven te halen maar werden in wezen brutaal de mond gesnoerd.

Hadden Israël, de VS, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk de spanning in de regio verder willen doen toenemen dan had men prins Salman gewoon, en desnoods maar alleen met woorden, kunnen steunen. Ze deden het niet en dat is cruciaal en toont welke richting zij op dit ogenblik in het Midden-Oosten willen gaan. En dat is naar ontspanning.

De kansen op een echte politieke regeling en een einde aan de Syrische oorlog nemen dan ook verder sterk toe. Vermoedelijk zal er dan volgend jaar een alles omvattend akkoord over het land worden gesloten en kan Bashar al Assad gewoon verder regeren. Zelfs al zal het land anno 2018 in veel opzichten anders zijn dan dit in 2011.

En er zal veel werk aan de winkel zijn. Iets voor Oger, het Saoedische bedrijf van de familie Hariri? Oger is de tweede grootste Saoedische bouwonderneming maar zit in zware moeilijkheden. Saad Hariri is trouwens in Saoedi-Arabië geboren en bezit zowel de Saoedische als de Libanese nationaliteit.

Maar de jihadisten waaronder die van de Moslimbroeders zullen zich na dat politiek akkoord wel geen illusie moeten maken. Ze zullen hun mond moeten blijven houden en braaf zijn. Na hun eerste mislukte opstand van 1979 tot 1982 leiden ze nu een tweede nog zwaardere nederlaag. En winnaars hebben altijd succes bij de massa’s.

Bij welke serieuze verkiezingen dan ook lijkt de zege van Bashar al Assad een bijna zekerheid. Het optreden van de Moslimbroeders zal behoudens bij de harde en kleine kern op geen sympathie kunnen rekenen. Hun acties maakten hen nu eenmaal bij velen gehaat.

Een Syrische provincie als het door de Moslimbroeders en al Qaida bestuurde Idlib kent naast harde repressie alleen maar plunder, willekeur en een voortdurende oorlog tussen de serie jihadistische groepen. Wat men beweerde een bevrijding te zijn werd een ongezien nachtmerrie voor de lokale bevolking. Ook daar zorgden de Saoedi’s voor.

1)

• Reuters, Ellen Francis, 11 november 2017, ‘Lebanese president presses Saudi to say why Hariri has not returned’. https://www.reuters.com/article/us-lebanon-politics-aoun/lebanese-president-presses-saudi-to-say-why-hariri-has-not-returned-idUSKBN1DB0ET 
• US Department of State, Press Briefing, 9 november 2017. https://www.state.gov/r/pa/prs/dpb/2017/11/275450.htm