Beieren: Uitsluiting AfD helpt Groenen aan de macht

Zondag vinden in Beieren de verkiezingen voor de Landdag plaats. Recente peilingen duiden massieve verliezen aan voor de tot nu toe alleen regerende CSU. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de christelijk-socialen alleen verder kunnen regeren, maar met wie kunnen ze een coalitie vormen?

De peilingen variëren een beetje, maar of de CSU zondag nu 33 of 35 procent van de stemmen krijgt, het lijkt zeker dat ze geen meerderheid meer zal hebben. De Groenen, die tussen de 16 en de 19 procent schommelen in de peilingen, lijken de SPD voorbij te streven en de tweede partij te worden. Verder is er mogelijk lichte winst voor de Freie Wähler en komt de AfD voor het eerst de Beierse landdag binnen. De peilingen wijzen voor 10 à 14 procent voor de nationaal-conservatieven, waar wellicht nog een kleine gordijnbonus bij komt. De peilingen voorspellen verder dat de liberale FDP met zo’n vijf procent net over de kiesdrempel komt en de socialistische partij Die Linke met zo’n vier procent net niet.

Aangezien de CSU het vormen van een coalitie met de AfD heeft uitgesloten, zijn de opties van de christelijk-socialen beperkt. Qua politieke afstand ligt een coalitie met de Freie Wähler het meest voor de hand, maar CSU en FW lijken samen geen meerderheid te hebben, zodat de FDP er nog bijgehaald zou moeten worden. Als de FDP de kiesdrempel net niet haalt, zou een coalitie van CSU en SPD wellicht ook nog mogelijk zijn. Maar wat gezien de projecties steeds waarschijnlijker wordt is dat de CSU met de Groenen zal moeten gaan regeren, al is het dan met tegenzin.

Rechts van de CSU

De maxime van de beruchte CSU-leider Franz Josef Strauß, dat er rechts van de CSU geen democratisch gelegitimeerde partij kan bestaan, lijkt in ieder geval niet meer te gelden. In de verkiezingen voor de Bondsdag behaalde de AfD met 12,6 procent van de stemmen in Beieren reeds het beste resultaat van alle West-Duitse  deelstaten.

Sindsdien geldt als zeker dat de nationaal-conservatieven de Beierse landdag in zullen komen. De AfD had aanvankelijk de hoop uitgesproken de op een na grootste partij te worden in de Beierse landdagverkiezingen. Maar dat lijkt er niet in te zitten. Dat komt mede door de sterke concurrentie van de Freie Wähler onder de populaire leider Hubert Aiwanger. Dit biedt een aantrekkelijk alternatief voor teleurgestelde CSU-kiezers. Bij de AfD zet men de Freie Wähler dan ook weg als ‘wormvormig aanhangsel van de CSU’. Daarbij profiteren de Groenen van de leegloop van de SPD en trekken ze ook kiezers van de linkervleugel van de CSU aan, nu die laatste zich onder druk van Freie Wähler en AfD wat rechtser profileert.

Positie Seehofer en Söder wankelt

Voor de tot nog toe zonder coalitiepartners regerende CSU staat intussen veel op het spel. Na het debacle in de Bondsdagverkiezingen ontkwam de toenmalige Beierse regeringsleider naar Berlijn om federaal minister van Binnenlandse Zaken te worden en niet alleen bondskanselier Angela Merkel, maar ook zijn partijconculega en opvolger als deelstaatpremier, Markus Söder het leven zuur te maken.

De door de peilingen voorspelde terugval van de CSU tot ver onder de veertig procent kan de carrière van de beide politici ernstig schaden. Zowel Seehofers positie als partijleider, als Söders positie als premier van Beieren wankelen. Buiten kijf staat dat de inmiddels 70-jarige Seehofer dit beter kan hebben dan de pas 51-jarige Söder.

De regeringsdistricten van Beieren, met rood gekleurd ‘Altbayern’, waar ook het Beierse dialect gesproken wordt.

In 2013 kreeg de CSU nog 47,7 procent van de stemmen, wat genoeg was voor de absolute meerderheid van de zetels in de Landdag. Met tussen de 33 en 36 procent van de stemmen in recente peilingen is de regionale christendemocratische partij inmiddels mijlenver daarvan verwijderd.

Ook typisch Beierse aspecten spelen overigens een rol. Zo kan Söder, die afkomstig is uit Franken, zich sowieso niet in de populariteit verheugen die ‘echte Beiers’ als Alfons Göppel, Franz Josef Strauß, Edmund Stoiber en ooit ook Seehofer genoten.

Barbara Stamm, voorzitter van de Beierse landdag zou zich volgens een bericht van het weekblad Der Spiegel, zeer geërgerd hebben aan het feit dat Seehofer als partijleider een recente vergadering van het partijbestuur in München eerder verliet, omdat hij nog een afspraak in Berlijn had.

Leegloop SPD, opkomst Groenen

Ook de in Beieren vanouds toch al zwakke SPD heeft zo haar problemen. Zelfs met de populaire Oberbürgermeister van München, Christian Ude als lijsttrekker, haalden de sociaaldemocraten vijf jaar geleden niet meer dan 20,6 procent van de stemmen. Nu mag fractievoorzitter Natascha Kohnen hopen dat ze tenminste nog in de dubbele cijfers blijven.

Dat de Groenen de op een na grootste partij worden, lijkt mede door de leegloop van de SPD een uitgemaakte zaak. Ludwig Hartmann en Katharina Schulze vormen een nog fris en dynamisch leidersduo. Daarbij proberen de twee zich niet te radicaal te profileren. Zo verschenen ze tijdens het Oktoberfest in traditionele klederdracht en treden ze in het algemeen tamelijk burgerlijk voor het voetlicht om de behoudende Beierse kiezers niet onnodig af te schrikken.

Schulze houdt intussen alle coalitie-opties open: “Als men een verantwoordelijkheid krijgt toebedeeld van de kiezer, mag men die niet eenvoudig afwijzen”, zegt ze over een eventuele coalitie met de CSU.