Gaat Kurz toch opnieuw met FPÖ regeren?

Komende zondag zijn er in Oostenrijk verkiezingen voor het parlement. Sebastian Kurz hoopt daarna weer kanselier te kunnen worden. De FPÖ hoopt boven de 20 procent te komen. Zullen de partijen elkaar ondanks de schandalen toch weer vinden?

Na de zogenoemde Ibiza-affaire viel in mei de coalitie van de centrumrechtse ÖVP en de nationaal-conservatieve FPÖ uiteen. De regering van kanselier Sebastian Kurz (ÖVP) kwam door een motie van wantrouwen ten val. Aanleiding voor de regeringscrisis was een in 2017 heimelijk opgenomen video, waarin de toenmalige vice-kanselier en FPÖ-leider Heinz-Christian Strache een vermeende rijke Russin staatsopdrachten in het vooruitzicht stelde, als ze met haar geld de FPÖ aan de macht zou helpen. Kurz stuurde hierop aan op ontbinding van de regeringscoalitie. Kort daarop stemde het parlement hem als regeringsleider weg.

Van halvering FPÖ blijkt geen sprake

Ofschoon talrijke media destijds gretig over een “nederlaag van het rechts-populisme” schreven en een “halvering” van de FPÖ voorspelden, lijkt de rust inmiddels weergekeerd. Zelfs een nieuwe coalitie van ÖVP en FPÖ is niet uit te sluiten. In de peilingen staat de FPÖ rond de 20 procent. In de verkiezingen van 2017 behaalden ze 26 procent. Kurz’ ÖVP zullen ze niet inhalen, maar het is zeker mogelijk dat ze de centrumlinkse SPÖ voorbijstreven.

Overgangsregering

Sinds de val van Kurz, regeert in Wenen een overgangsregering van hoge ambtenaren. In de peilingen gaat de ÖVP met 31 à 36 procent veruit aan kop, flucteert de SPÖ tussen 20 en 23 procent en ligt de FPÖ opvallend stabiel op 19 à 21 procent. Verder lijken de Groenen met 13 procent verzekerd van terugkeer in het parlement en kunnen de liberale NEOS mogelijk de tien procent halen.

Ibiza-affaire en Shredderaffaire

De verkiezingscampagne stond enige tijd in de schaduw van de Ibiza-affaire. Vlak na de val van de coalitie blufte Kurz nog dat hij op 40 procent mikte, maar ook hij moest een veertje laten. Zo kwam naar buiten dat kort voor de succesvolle motie van wantrouwen een regeringsfunctionaris vijf harde schijven op een verdachte manier had laten vernietigen. Hij liet dit namelijk onder valse naam door een gespecialiseerd bedrijf doen en een paar keer herhalen. Dit werd bekend als de shredderaffaire.

Hofer nieuwe partijleider FPÖ

De voormalige FPÖ-leider Heinz-Christian Strache speelde in de campagne echter nauwelijks een rol. Ook al zou hij achter de schermen aan zijn comeback werken. Het partijcongres stemde bijna unaniem voor voormalig presidentskandidaat Norbert Hofer als nieuwe partijleider. Na de Ibiza-affaire en het aftreden van Strache had hij deze rol reeds waargenomen. Na zijn verkiezing tot voorzitter ging Hofer slechts kort op zijn voorganger in, die niet op het congres aanwezig was. Hij stelde dat Strache “ongelooflijk veel gedaan” heeft voor de partij. De FPÖ is in het verleden dikwijls bijna de grootste partij geworden, aldus Hofer, maar werd steeds gehinderd door eigen fouten. “Nu weer”, aldus Hofer verwijzend naar de Ibiza-video.

Energieke campagne Hofer en Kickl, FPÖ rond 20 procent

Samen met oud-minister van Binnenlandse Zaken Herbert Kickl heeft Hofer een energieke campagne gevoerd. Ze spanden zich tot het laatst in om de partij boven de 20 procent te krijgen. In de vorige nationale verkiezingen, in 2017, kwam de FPÖ op 26 procent. Hofer baarde verder Europa-breed opzien, toen hij in 2016 in de presidentsverkiezingen nipt verloor van de Groene Alexander van der Bellen. In tegenstelling tot de begenadigde populist Strache en de bij de achterban geliefde Kickl, geldt Hofer als gematigd en ook voor kiezers uit het midden aansprekend.

Hofer wil rechts-extremisten snel uit de partij gooien

Op het congres werd al duidelijk dat hij de leiding van de partij ferm ter hand wil nemen. Zo liet hij zich als voorzitter door het congres meer bevoegdheden toedelen om partijleden te kunnen royeren. “We moeten kunnen ingrijpen als we zien dat iemand de partij schaadt. Daar moeten we snel en gedecideerd op reageren.” Waarnemers zien dit als toegeving aan oud-kanselier Kurz, die van zijn voormalige coalitiepartner een duidelijke uitsluiting van rechts-extremisten verlangde.

Kurz wil Identitaire Beweging verbieden

Geheel in lijn met een nieuwe ÖVP-FPÖ-coalitie is ook dat het congres Hofers motie voor een “volledige uitvoering van het met de ÖVP in 2017 uitgewerkte regeringsprogramma” steunde. Mogelijk staat of valt een herhaling van de coalitie met een verbod van de Identitaire Beweging. De ÖVP wil hiertoe het verenigingsrecht wijzigen, zodat dergelijke organisaties sneller verboden kunnen worden. De nieuwe regeling zou voor de ÖVP een “absolute voorwaarde” voor een coalitie zijn, zo verklaarde Kurz. Voor de FPÖ zou het daarentegen een actie zijn waarmee ze een deel van haar natuurlijke achterban van zich vervreemdt.