Bitcoin – Geopolitieke implicaties in een veranderende wereldorde

Dit opiniestuk zal de geopolitieke opkomst van Bitcoin als een nieuwe mogelijke reservemunt bespreken. Dit zal worden gedaan binnen de context van de aankomende turbulente transitie van de huidige unipolaire wereldorde naar een nieuwe multipolaire wereldorde die mogelijk door toenemende handelsoorlogen, devaluaties en een nieuwe financiële crisis zal worden versneld.     

Het avondschemer van de unipolaire wereldorde

We bevinden ons nu in het avondschemer van de oude unipolaire wereldorde. De hegemonie van de Verenigde Staten over de huidige wereldorde zal in de komende jaren veranderen. Zeker, de Amerikaanse Dollar domineert nog steeds de internationale handel en de valutareserves van de centrale banken, maar een voorzichtig dedollarisatie proces is al een aantal jaren op gang gebracht door voornamelijk China, Rusland en Iran. Deze landen kopen gretig goud en hebben onderling bilaterale handelsverdragen waarbij de Amerikaanse Dollar meer en meer wordt vermeden in de handel van grondstoffen zoals olie. Deze bondgenootschap ondermijnt het tanende petrodollar recycling systeem, dat vooral dankzij Saoedi-Arabië, een cruciale bondgenoot van de Verenigde Staten en aartsvijand van Iran, in stand wordt gehouden.

Olie en de meeste andere belangrijke grondstoffen worden bijna altijd berekend en verrekend in Amerikaanse dollars. De afwikkeling vindt bijna altijd plaats door het Amerikaanse bankwezen met New York (Wall Street) als belangrijkste financieel centrum. Veel landen willen graag deze gang van zaken veranderen aangezien het de Verenigde Staten enorme voordelen oplevert die er mede voor hebben  gezorgd dat de hegemonie van de Verenigde Staten lang zonder problemen kon worden gehandhaafd.

Voor het handhaven van de hegemonie was wel het loslaten van de goudstandaard (de Nixon-schok van 1971^[1]) noodzakelijk geworden aangezien de voortslepende Vietnamoorlog het vertrouwen in een goud gedekte Dollar ondermijnde. Het Bretton Woods-systeem^[2] werd opgeheven. De invoering van een systeem van zwevende wisselkoersen kwam er voor in de plaats waarbij de Amerikaanse Dollar uiteindelijk als anker moest worden gebruikt binnen een nieuw petrodollar systeem. Deze werd in 1973 ingevoerd^[3]. Deze opzet gaf de Verenigde Staten ongelimiteerde macht over het machtigste wapen in de wereld: de geldpers van de Federal Reserve. Een unipolaire wereldorde gebaseerd op Amerikaans schuldenimperialisme^[4] en financieel-militaire overmacht was het gevolg. Mogelijke gevaren werden met de benodigde militaire ingrepen en oorlogen uitgeschakeld. De verschillende oorlogen in het Midden Oosten hebben uiteindelijk geleid tot meer chaos, terrorisme en uitputtingsslagen, die nog tot op heden voortduren en nooit gewonnen kunnen worden.

Financieel en militair is de Verenigde Staten nu dan ook verzwakt. Militair heeft het zijn doelstellingen niet kunnen bereiken en alleen afkeer en vijandigheid geoogst. Kleurenrevoluties, valse vlagoperaties en couppogingen onder leiding van de CIA zijn de laatste jaren niet meer succesvol geweest. Dankzij de vrije verspreiding van informatie op het internet (bijvoorbeeld door Wikileaks) heeft de wereld het Amerikaans machtsspel door. Rusland intervenieerde in Syrië en markeerde daarmee het einde van de absolute Amerikaanse hegemonie in het Midden Oosten.

Verder heeft de Amerikaanse bevolking een afkeer gekregen van het militair interventionisme en kampt ze nog steeds met de gevolgen van de financiële crisis van 2008. De Amerikaanse bevolking is verpauperd, de schulden zijn exponentieel gestegen, inkomensongelijkheid is enorm toegenomen en de landelijke infrastructuur is verouderd. De verkiezing van Donald Trump als president markeert hier ook een belangrijk keerpunt. Het beleid van Trump signaleert de transitie van een unipolaire naar een multipolaire wereldorde.

De komende transitie naar een multipolaire wereld

Deze komende transitie werd uitvoerig besproken op 14 mei 2019 tijdens een belangrijke conferentie die door de centrale bank van Zwitserland werd georganiseerd: de 9th High-Level Conference on the International Monetary System^[5]. Hier werd het verleden, het heden en de toekomst van het internationale monetaire systeem besproken. De algemene strekking is dat, ondanks het feit dat er geen goed alternatief is voor de Amerikaanse Dollar, het onwaarschijnlijk is dat de Verenigde Staten de hegemonie zal behouden. De Amerikaanse regering heeft verder het SWIFT-betalingssysteem als machtsinstrument gebruikt voor financiële repressie. Internationale financiële repressie is een symptoom van het economisch en militair verval van de Amerikaanse hegemonie. Er zal daardoor worden gezocht naar alternatieve reservemunten. Een economische-militaire herbalancering zal leiden tot een multipolaire wereldorde met verschillende reservemunten.

[pullquote]Internationale financiële repressie is een symptoom van het economisch en militair verval van de Amerikaanse hegemonie.[/pullquote]

Het probleem is echter dat de Europese Monetaire Unie officieel^[6] niet beschikt over eurobonds en steeds minder draagvlak heeft onder de Europese bevolking. China is op dit moment niet in staat om haar kapitaalmarkt te liberaliseren aangezien het uiteindelijk geen stabiele eenheid is; bovendien is haar financiële sector onvoldoende ontwikkeld om de Chinese Yuan als stabiele reservemunt te positioneren. China en de Verenigde Staten zijn wederzijds afhankelijk van elkaar in handel en technologie. Escalerende handelsoorlogen zullen leiden tot meer volatiliteit op de effecten- en valutamarkten. Een uiteindelijk chaotische transitie zal het gevolg zijn. Hoe het precies zal verlopen is niet duidelijk.

De introductie van cryptocurrency

Tijdens de conferentie werd er met veel scepsis gesproken over de uitgave van stablecoins^[7] en de rol van Central Bank Digital Currencies (CBDC’s)^[8]. Vandaar dat het des te meer opmerkelijk was te noemen dat de directeur van Ripple, Brad Garlinghouse, tien minuten spreektijd kreeg over de Ripple’s xCurrent^[9] technologie. Deze technologie kan als een SWIFT 2.0 netwerk worden beschouwd. Brad Garlinghouse gaf te kennen dat het huidige internationale betalingsnetwerk ver achterloopt op het internet tijdperk. Zo’n 6% van alle SWIFT-transacties ondervinden bovendien problemen waarbij menselijke interventie nodig is om de transactie goed uit te voeren.

Ripple’s technologie kan het monetaire systeem op een nieuwe infrastructuur zetten. Bitcoin kwam verder niet ter sprake. Vandaar dat het interessant is om op te merken dat het Ripple project een aanpak heeft die diametraal tegenovergesteld is aan die van Bitcoin. Ripple faciliteert het internationale betalingsverkeer, terwijl Bitcoin zich kan positioneren als een alternatief voor centraal bankieren. Het is verder niet uit te sluiten dat het monetaire beleid van de centrale bankiers in de komende transitie periode in de problemen komt. Een hernieuwde geldverruiming politiek met negatieve rentes zal grote gevolgen hebben voor de koopkracht van de reserve munten in een stagnerende wereldeconomie verwikkeld in valuta- en handelsoorlogen met een nieuwe financiële crisis als mogelijk gevolg.

Waarom zou Bitcoin een belangrijke rol kunnen spelen?

Bitcoin zou in dit complexe speelveld inderdaad als een alternatieve reservemunt een rol kunnen gaan spelen. Het kan bovendien de huidige fragiele financiële orde behoorlijk omschudden. Bitcoin is een open-source gedecentraliseerd cryptocurrency project dat door een anonieme genius, Satoshi Nakamoto, tijdens de financiële crisis werd gelanceerd en uitgebouwd^[10]. Bitcoin is als een technologische doorbraak ook een revolutionaire daad. Het is het resultaat van decennialang onderzoek en geëxperimenteer van visionaire nerds en cypherpunks^[11] met cryptografie en cryptogeld. Een van de doelstellingen is het beschermen van de burgers tegen de staat. Een staat die steeds meer haar macht misbruikt ten koste van de privacy en financiele vrijheid van haar burgers. Bitcoin scheidt de macht van de staat/bankenstelsel van het geld en bevordert de financiële emancipatie van de mensheid.

In haar nu tienjarige geschiedenis heeft Bitcoin alle mogelijke aanvallen overleefd en is antifragiel gebleken. Doordat bijna niemand in het Bitcoin project geloofde, kon het tien jaar lang organisch uitgroeien tot een nieuw onverwoestbaar betalingsnetwerk. Een betalingsnetwerk met een ingebouwde monetaire politiek die diametraal tegenovergesteld is aan het huidige centraal gestuurde systeem. Hier bepalen de centrale bankiers, volgens post-keynesiaanse moderne geldtheoretische (MMT) modellen, de rente politiek en de geldverruimingspolitiek voor het aansturen van de economie en het behalen van bepaalde inflatiedoelstellingen.

Satoshi Nakamoto moet een hekel hebben gehad aan dit post-keynesiaanse theoretische gedachtegoed en geeft in het ontwerp van Bitcoin duidelijk een voorkeur voor het gedachtegoed van de Oostenrijkse economische school^[12]. Bitcoin werkt geheel op basis van een protocol met vastgestelde regels dat automatisch het vooraf geprogrammeerde monetaire beleid uitvoert. Bitcoin imiteert hierbij de werking van goud. Het werkt volledig transparant en voorspelbaar op basis van een afnemende inflatie met betrekking tot het aantal bitcoins dat bij elk blok kan worden gedolven door de Bitcoin-mijnbouwindustrie. Bitcoins worden steeds schaarser en uiteindelijk kunnen er maximaal 21 miljoen bitcoins bestaan. Bitcoins representeren extreem digitale schaarste en zijn schaarser dan goud. Bitcoins zijn het meest harde geld^[13] dat de mensheid ooit heeft uitgevonden.

Bitcoin representeert verder een boekhoudkundige revolutie^[14] in de vorm van een compleet driedimensionaal boekhoudsysteem in de vorm van een blockchain met de Satoshi^[15] als de kleinste rekeneenheid. Bitcoin heeft niet alleen de potentie om monetair een nieuwe rekeneenheid (unit of account) te worden, het is al per definitie een rekeneenheid binnen het meest veilige driedimensionaal boekhoudsysteem.

De bitcoin transacties zijn hierbinnen verder niet te censureren of terug te draaien dankzij de enorme hashing power^[16] van de Bitcoin-mijnbouwindustrie die de Bitcoin-blockchain (boekhouding) onverwoestbaar maakt. Bitcoin ontwikkelt zich als een nieuwe activaklasse die niet kan worden geconfisqueerd of gecensureerd; een nieuwe vorm van digitaal goud binnen een decentraal netwerk zonder muntheren of centrale banken dat parallel aan het huidige fragiele gecentraliseerde systeem onafhankelijk opereert.

Bitcoins geopolitieke rol in de toekomst

Dit maakt Bitcoin nu al tot een ideaal middel voor kapitaalvlucht, een economische levenslijn en een oppotmiddel buiten het bereik van derde partijen zoals de Amerikaanse regering. Dit heeft al geopolitieke implicaties. De oliehandel kan gemakkelijk tussen partijen die elkaar niet vertrouwen in bitcoin worden afgehandeld zonder dat de Amerikaanse regering daar iets aan kan doen. Iran is hierbij een goed voorbeeld. Iran heeft al zijn eigen goud afgedekte cryptocurrency gelanceerd, de PayMon^[17]. Deze kan gemakkelijk meer liquiditeit krijgen wanneer de Iraanse regering deze crypto verhandelbaar zou maken voor bitcoins. Financiële repressie kan dankzij cryptocurrency en vooral veilig via het Bitcoin netwerk worden ontweken, waardoor er een levenslijn blijft voor de interne economie van een getroffen land. Zelfs de centrale bank van Rusland lijkt interesse te hebben voor de lancering van een crypto die door haar goudvoorraad is gedekt en veilig kan worden gebruikt voor een stabiele handel tussen de leden van de Euraziatische Economische Unie^[18].

Venezuela is een ander goed voorbeeld. Venezuela kent zeer strikte sancties en kapitaalrestricties. De lancering en acceptatie van de eigen Petro^[19] cryptocurrency binnen de internationale handel is mislukt. De regering heeft daarom Litecoin en Bitcoin geaccepteerd als een internationaal transactiemiddel^[20]. Bezorgde familieleden in het buitenland kunnen familieleden in Venezuela van geld (Bolivars) voorzien met behulp van Bitcoin en Litecoin. De regering behoudt uiteindelijk de Bitcoin zelf en zet daarvoor bolivars op de bankrekening van het betreffende familielid. De bevolking in Venezuela die uiterst zwaar te lijden heeft onder de gevolgen van hyperinflatie, koopt nu zoveel mogelijk Bitcoin in op de website van Local Bitcoins^[21]. Bitcoin adoptie is in Venezuela exponentieel toegenomen^[22]. Bitcoin hoe klein deze kapitaalmarkt nog is, heeft al een geopolitieke dimensie gekregen in deze voortslepende financiële en humanitaire crisis.

Congreslid Bradley Sherman heeft dit goed begrepen. Tijdens een hoorzitting van de Financial Services Committee op 9 mei 2019 riep hij op tot een verbod op Bitcoin en cryptocurrency aangezien het de macht van de Amerikaanse Dollar als wereldreservemunt ondermijnt^[23]. Een verbod op Bitcoin in de Verenigde Staten is zeer onwaarschijnlijk en onhaalbaar. Vooral nu de institutionele beleggers op Wall Street in Bitcoin willen beleggen als een niet-gecorreleerde asset die systeemrisico’s binnen de effectenhandel kan afdekken. Financiële grootmachten achter de belangrijkste aandelenbeurzen (waaronder ICE en LSEG) investeren in de vereiste infrastructuur zodat het institutioneel grootkapitaal meer geld kan gaan beleggen in Bitcoin^[24]. Het is verder niet uit te sluiten dat niet alleen institutionele beleggers, maar ook landen^[25] stiekem bitcoins accumuleren voor later gebruik als een reservemunt.

In de transitie van een uni- naar multipolaire wereldorde zal het systeem van wisselende valutakoersen volatieler worden en gezocht worden naar veilige havens. Traditioneel speelt goud hier de belangrijkste rol als een opslagmiddel voor waarde en behoud van koopkracht. De goudmarkt is echter volledig gefinancialiseerd (derivaten), niet meer transparant en gemanipuleerd^[26]. Goud kan verder makkelijk worden geconfisceerd. Chinezen die traditioneel in goud sparen, gebruiken nu ook meer Bitcoin als een noodzakelijk alternatief voor onder meer het ontwijken van kapitaalrestricties en verdere devaluaties. Veel vermogende Chinezen sturen hun kinderen naar het buitenland om te studeren voor het opzetten van een economische levenslijn waar Bitcoin steeds meer plaats krijgt in de gereedschapskist voor het beschermen van de welvaart van een familie. Chinezen hebben sinds 2016 meer en meer bitcoins gekocht. Zolang Hong Kong Bitcoin niet zal verbieden, zullen de Chinezen hier met onder meer contant geld en goud bitcoins kunnen kopen. Goud is misschien de meest veilige asset voor koopkrachtbehoud, maar kent in het huidige tijdperk beperkingen.

Binnen het huidige globale internettijdperk, waar handel en financiën zijn geglobaliseerd, past Bitcoin beter. Het is een onafhankelijk financieel systeem met globaal objectief betalingsmiddel binnen een driedimensionaal boekhoudsysteem waar iedereen op kan vertrouwen in bijvoorbeeld het instandhouden van de (internationale) handelsbetrekkingen. Dit is des te meer relevant voor een wereld waar het internationale vertrouwen zoek is, de schuldenberg exponentieel groeit; en een turbulente transitie tegemoet gaat. Nieuwe financiële crisissituaties liggen hier onvermijdelijk in het verschiet. De centrale banken zullen dan uiteindelijk weer gedwongen zijn tot het invoeren van nieuwe geldverruimingsprogramma’s en negatieve rentes. Met deze maatregelen zullen ze proberen  een escalerende crisissituatie te bezweren en een verder imploderende globale bankensector (Deutsche Bank^[27], BNP Paribas^[28], BBVA^[29] ec.) proberen overeind te houden; totdat het punt is bereikt dat het niet meer gaat. Een nieuwe Bretton-Woods-conferentie^[30] zal moeten worden georganiseerd voor het hervormen van het globale financiele systeem. In dit scenario zal Bitcoin^[31] (samen met goud) door meer en meer mensen als een alternatief en veilige haven worden gebruikt voor het behoud van koopkracht en onafhankelijke financiële daadkracht.

^[1] Nixon schreef op 15 augustus 1971 de Executive Order 11615 uit, conform de Economic Stabilization Act of 1970, die als belangrijkste maatregel het goudvenster sloot, waarbij de omwisseling tussen dollars en goud werd beëindigd. https://nl.wikipedia.org/wiki/Nixon-schok

^[2] De conferentie van Bretton Woods (1944) ging over het bepalen van de naoorlogse monetaire en financiële ordening met de  invoering van een stelsel van vaste wisselkoersen waar alleen de dollar tegen een vaste hoeveelheid goud kon worden ingewisseld bij de Amerikaanse Centrale Bank.

^[3] In 1973 sloot de Amerikaanse regering een akkoord met het Wahabitische koninkrijk van Saoedi-Arabië. Het land was het eens om alleen nog dollars te aanvaarden als betaalmiddel voor de olie. Saoedi-Arabië kreeg de waarborg om altijd militaire steun van het Pentagon te krijgen. Alle andere olie exporterende landen (OPEC) volgden Saoedi-Arabië. De petrodollars is een oliestandaard en waarborgt ook dat de OPEC-landen zouden blijven investeren in Amerikaanse staatsobligaties. https://www.bestebank.org/petrodollar/

^[4] Zie het werk van de onderzoeker Michael Hudson: https://michael-hudson.com/books/super-imperialism-the-economic-strategy-of-american-empire/

PDF: https://michael-hudson.com/wp-content/uploads/2010/03/superimperialism.pdf

^[5] Een gedeelte van de conferentie is opgenomen en te zien op de website van de Zwitserse centrale bank: https://www.snb.ch/de/ifor/research/id/researchtv-event?event=luUj6_tSzXh1s1Uf7RR88g

^[6] De Europese Unie beschikt over het Europees Stabiliteitsmechanisme die leningen kan ophalen op de financiële markten. Deze fungeren als eurobonds: https://www.bestebank.org/europees-stabiliteitsmechanisme/

^[7] Een stablecoin is een token die op een blockchain wordt uitgeven en fungeert als een digitale representatie van fiduciair geld of andere activa als onderpand bij de token uitgever.

^[8]Central Bank Digital Currencies zijn stable coins die door een centrale bank worden uitgegeven.

^[9] De Ripple xCurrent software gaat om het verwezenlijken van interoperabiliteit voor het verwerken van internationale transacties. Het gaat om het verwezenlijken van een beter alternatief voor het huidige SWIFT-systeem (SWIFT 2.0): https://ripple.com/ripplenet/process-payments/

^[10] Voor een goed boek over deze bijzondere ontwikkeling: Cryptocurrency, how Bitcoin and digital money are challeging the global economic order: https://books.google.nl/books/about/Cryptocurrency.html?id=niCQrgEACAAJ&redir_esc=y

^[11] Voor meer informatie: https://www.bestebank.org/bitcoin/cypherpunks/

^[12] De Oostenrijkse school is een economische school die voorkomt uit het werk van Carl Menger en diens collega’s te Wenen. Centraal staan een subjectieve waardetheorie en het principe van methodologisch individualisme. Belangrijke vertegenwoordigers: L. von Mises, E. von Böhm-Bawerk F. von Hayek, M. Rothbard.

^[13] Voor een goed boek over Bitcoin als hard geld en de geschiedenis van geld zie The Bitcoin Standard van Dr. Saifedean Ammous:  https://www.bol.com/nl/f/the-bitcoin-standard/9200000082670695/

^[14] Een prachtig gedetailleerd artikel over Bitcoin als een accounting revolution kan hier worden gevonden: https://medium.com/@permabullnino/bitcoin-an-accounting-revolution-40efcb903d7b

^[15] 1 Bitcoin bestaat uit 100 miljoen satoshis. Voor meer informatie: https://www.bestebank.org/satoshi/

^[16] Hashing Power is de rekenkracht die de Bitcoin mijnbouwindustrie moet inzetten om om nieuwe transactieblokken toe te kunnen voegen aan de blokketen (het kasboek) van Bitcoin om daarmee bitcoins te verdienen. Hoe meer hashing power wordt ingezet hoe veiliger het netwerk. Voor meer informatie: https://www.bestebank.org/bitcoin/hashrate-hashing-power/

^[17] Deze goud gedekte cryptomunt wordt gebruikt voor het omzeilen van de Amerikaanse sancties. https://www.bestebank.org/paymon-pmn-crypto-rial/

^[18] Voor meer informatie: http://tass.com/economy/1059727

^[19] Voor meer informatie: https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-05-10/venezuela-s-failed-cryptocurrency-is-the-future-of-money

^[20] Voor meer informatie en bronnen: https://www.bestebank.org/cryptonieuws/remesas-crypto-remittance-venezuela/

^[21] Voor meer informatie en bronnen: https://www.bbc.com/news/business-47553048

^[22] Voor meer informatie en bronnen: https://cointelegraph.com/news/bitcoin-trading-reaches-all-time-high-in-venezuela-amidst-ongoing-economic-collapse

^[23] Voor meer informatie en bronnen: https://cointelegraph.com/news/us-rep-sherman-calls-for-crypto-ban-says-it-threatens-to-diminish-american-power

^[24] Voor meer informatie en bronnen: https://marketupdate.nl/dossiers/bitcoin-dossiers/zijn-institutionele-beleggers-klaar-voor-beleggen-in-bitcoin/

^[25] Bulgarije heeft 200.000 BTC bemachtigd tijdens operatie PRAKTA waar een internationaal crimineel netwerk werd opgerold. De regering van Bulgarije heeft besloten om deze niet te verkopen en in feite als een digitale valuta reserve vast te houden. https://beincrypto.com/bulgaria-betting-on-bitcoin-holds-over-200000-btc-in-reserve/

^[26] Voor meer informatie, lees de artikels en het onderzoek van GATA: http://www.gata.org/

^[27]Voor meer informatie:  https://marketupdate.nl/nieuws/economie/aandeel-deutsche-bank-zakt-verder-weg/

^[28]Voor meer informatie: https://www.bestebank.org/analyse-bankensector/problemen-bnp-paribas/

^[29] Voor meer informatie: https://www.eurasiareview.com/23052019-why-turkeys-debt-crisis-is-a-bigger-risk-to-the-eurozone-than-the-pigs-analysis/

^[30] Ibid 2.

^[31] Het is hierbij uiterst interessant om te kijken naar de ontwikkeling van Bitcoin als een monetaire basis (base money) in vergelijking met andere monetaire basiseenheden waaronder de belangrijkste fiat valuta’s, goud en zilver: https://cryptovoices.com/basemoney 

Dit artikel is een opiniestuk gebaseerd op verschillende artikels die je kunt vinden op de bestebank.org. Het is geschreven door Luuk Soons, de hoofdredacteur van deze diepgravende crypto-kennisbank. Disclaimer: Dit opiniestuk is uiterst speculatief en alleen bedoeld voor educatieve doeleinden. Het is geen beleggingsadvies.