Gevolgen confrontatie over straat van Kertsj

Naar aanleiding van het incident nabij de Straat van Kertsj hebben zowel Oekraïne als Rusland een reeks  maatregelen genomen. Zo heeft Rusland een raketsysteem geplaatst op de Krim. Oekraïne heeft van haar kant Russische mannen van 16 tot 60 jaar de toegang tot haar grondgebied ontzegd. Inmiddels is ook meer informatie naar buitengekomen die een ander licht werpt op het incident in de Zee van Azov.

Volgend op het incident van afgelopen zondag kondigde Oekraïne een staat van beleg af. De duur van de staat beleg werd echter door het parlement beperkt van 60 dagen naar 30 dagen. Bij een duur van de oorspronkelijke 60 dagen zouden namelijk de verkiezingen van eind maart moeten worden verplaatst.Het huidige besluit om voor 30 dagen de staat van beleg in te voeren, betekent echter wel dat in tien regio’s de lokale verkiezingen uitgesteld worden. De staat van beleg is namelijk niet geldig in heel Oekraïne maar is beperkt tot de provincies die grenzen aan Rusland, de Zee van Azov, de Zwarte Zee en aan Transnistrië (een gebied dat zich begin jaren ’90 onafhankelijk verklaarde van Moldavië en waar een contingent Russische troepen is gestationeerd).

Підписав Закон про введення воєнного стану в Україні pic.twitter.com/Mjd8IMmU5B

— Петро Порошенко (@poroshenko) 28 november 2018

Onder de staat van beleg hebben machtsorganen zoals politie en leger meer bevoegdheden en kunnen bijvoorbeeld controleposten worden opgesteld. Verder worden verkiezingen opgeschort en is het mogelijk persorganen te ‘reguleren’ en demonstraties en stakingen te verbieden. Transnistrië en de van Oekraïne afgescheiden Volksrepublieken Donetsk en Loegansk hebben als antwoord op het invoeren van de staat van beleg hun burgers opgeroepen voorzichtig te zijn met bezoeken aan Oekraïne.

Raketsystemen

Als antwoord op o.a. het Oekraïense uitroepen van de staat van beleg heeft Rusland een vierde luchtdoelraketsysteem gestationeerd op de Krim. Het gaat om een S400-systeem. Eerder, in september werd het derde S400-systeem gestationeerd op de Krim. Eveneens verscheen er een video van een BAL kustverdedigingsraketsysteem dat werd gestationeerd op de Krim. Elk BAL-lanceervoertuig is in staat acht Kh-35 raketten af te vuren, ieder uitgerust met 145 kg aan explosieven.

Het stationeren van dergelijke wapensystemen en het ook publiekelijk presenteren van de aanwezigheid van dergelijke systemen benadrukt hun A2AD-functie. Deze boodschap is zowel bedoeld voor Oekraïne als voor eventuele NAVO-landen. Vooral voor Oekraïne betekent de aanwezigheid van de S400-luchtdoelraketten een sterke beperking op haar militaire handelen daar zij, door haar beperkte marine, erg afhankelijk is van haar luchtmacht.

Russische mannen niet welkom

Naast het uitroepen van de Staat van Beleg heeft Oekraïne ook afgekondigd dat zij geen Russische mannen in de gevechtsleeftijd meer toelaat via haar grenzen. Alle Russische mannen in de leeftijd van 16 tot en met 60 jaar worden daarom geweigerd aan de grens.

Dit is een ingrijpende beslissing aangezien er veel families zijn in Oekraïne met familie in Rusland. Ook heeft Oekraïne ondanks alles nog altijd sterke zakenrelaties met Rusland die hierdoor onder druk komen te staan.

De reden die vanuit Oekraïne wordt gegeven voor het inreisverbod is dat zij wil voorkomen dat Rusland paramilitaire cellen op kan zetten op Oekraïens grondgebied.

Verbod op reizen naar de Krim

Daarnaast heeft het land ook de toegang tot de Krim ontzegd aan alle niet-Oekraïners. Er bestaat natuurlijk voor niet-Oekraïners de optie om de Krim via Rusland te bereiken. Maar omdat Oekraïne de Krim als haar grondgebied beschouwt, ziet het land een dergelijke reis als het illegaal oversteken van haar landsgrenzen. Op een reis naar de Krim (overigens ook naar Donbass) via Rusland staat een gevangenisstraf in Oekraïne. Het reisverbod naar de Krim geldt ook buitenlandse journalisten.

Bosporus

President Porosjenko heeft volgend op het incident Turkije opgeroepen om de Bosporus, de doorgang van de Middellandse naar de Zwarte Zee te blokkeren. Het lijkt op dit moment onwaarschijnlijk dat Turkije aan deze oproep gehoor zal geven, aangezien Rusland samen met Turkije in het kader van Turkish Stream bezig is met de aanleg van een nieuwe pijpleiding en het verder ook een S-400-systeem aan Turkije levert.

Blokkade straat van Kertsj

Er zijn op dit moment berichten dat de Straat van Kertsj is afgesloten voor schepen die een Oekraïense haven als eindbestemming hebben. Dit werd ook gesteld door president Porosjenko. Het is duidelijk te zien op sites als Marine Traffic dat aan beide zijden van de Krim-brug grote hoeveelheden schepen liggen. Door vaak lange controles die worden uitgevoerd op schepen door Rusland in de Zee van Azov is het vooralsnog onduidelijk of schepen ook daadwerkelijk vastgehouden worden. In ieder geval is wel duidelijk dat er niet alleen schepen in de wacht staan die als eindbestemming een Oekraïense haven hebben.

Incident straat van Kertsj

Inmiddels is meer informatie naar buitengekomen over het incident dat zich heeft voortgedaan tussen Oekraïense en Russische schepen nabij de straat van Kertsj.

Hoewel het al langer duidelijk was dat één van de Oekraïense patrouillevaartuigen is beschoten door een Russisch schip, zijn inmiddels foto’s vrij gekomen over de schade. Hoogst waarschijnlijk is het Oekraïense schip geraakt door een HE 30mm kanon. Minsten drie leden van de bemanning zouden hierbij verwondingen hebben opgelopen.

Inmiddels zijn twee belangrijke documenten naar buitengekomen. Een betreft een bevel aan de Oekraïense schepen om ongezien naar de Zee van Azov te varen. De andere betreft een opgenomen radiogesprek tussen de Russische en Oekraïense schepen, hieronder besproken. Eveneens zijn een aantal verklaringen afgelegd door Oekraïense matrozen aan de Russische geheime dienst FSB waarin zij stellen dat ze de Russische grens zijn overgestoken. Oekraïne spreekt de verklaringen tegen en stelt dat de ze onder extreme druk tot stand zijn gekomen.

Geluidsopnamen

Een populaire Oekraïense blogger en onderzoeksjournalist, Anatolij Sharij, bracht de opname naar buiten van de schepen vlak voordat de Russische marine het vuur opende op Oekraïense schepen. De Russische Douane roept op de opname de Oekraïense schepen meerdere keren op zich buiten de territoriale wateren van Rusland te begeven en daar te wachten terwijl er op een hoger niveau tussen Oekraïne en Rusland wordt besloten wat er moet gebeuren. De douane meldt daarbij dat hun doorgang niet is aangevraagd bij Kertsj. Dit is belangrijk omdat het hier om een doorgang door een zeestraat, hetgeen vermoedelijk wordt bemoeilijkt door stromingen, tegenverkeer en een relatief nauwe doorgang. De Russen wijzen er ook op dat eerder ook Oekraïense schepen mochten passeren, zij het onder een escorte.

Na enige tijd veranderen de Russen hun houding en verbieden de Oekraïense schepen de territoriale wateren van Rusland te verlaten. De Oekraïense schepen stellen dat de straat van Kertsj Russisch én Oekraïens is. Op een gegeven moment geeft het Oekraïense schip aan te vertrekken terug naar Odessa. De Russen blijven echter eisen dat de schepen stoppen. Het Oekraïense schip wijst erop dat zij geen wapengeweld gebruikt en blijft stellen dat de straat van Kertsj en Zee van Azov Russisch én Oekraïens zijn. De Russische schepen herhalen nu hun eis dat het moet stoppen. Het Oekraïense schip begint nu te herhalen dat het geen geweld gebruikt, wijst op het gedeelde bezit van de straat van Kertsj van Oekraïne en Rusland en dat het terug gaat naar de Zwarte Zee en begint dit ook alle andere schepen in de buurt dit te melden. Overigens tot de frustratie van andere schepen in de buurt.

Tijdens het Kertsj-incident bleek zich overigens ook een voor de Russische marine gênant incident te hebben voorgedaan. Zo is zeer waarschijnlijk het Russische douaneschip Don tegen haar zusterschip aangevaren nadat de Don de Oekraïense sleepboot ramde. Dit wordt duidelijk doordat in de film het andere Russische douaneschip, niet zichtbaar, zich aan bakboordzijde bevindt van de Don. Ook zijn foto’s te vinden van na het incident met daarop een duidelijk zichtbare beschadiging op de het zusterschip van de Don, ongeveer op de hoogte van de boeg van de Don.

Eveneens geeft een geluidsopname van de generale staf van het Oekraïense leger inzicht in hetgeen er is gebeurd. Er moet wel rekening mee worden gehouden dat hier bepaalde aspecten uit zijn gesneden die onvoordelig zijn voor Oekraïne.

Incident Straat van Kerst en Zeerecht

Direct na het incident hebben beide partijen elkaar beschuldigd van het over treden van het VN-zeerechtsverdrag. Zo stelt artikel 17 van het verdrag dat onschuldig verkeer door de straat niet opgeschort mag worden. Ook hebben onder het verdrag van de Zee van Azov zowel Oekraïne als Rusland vrije doorgang naar de Zee van Azov via de straat van Kertsj.

De Oekraïense schepen hadden echter hun kanonnen niet afgedekt, en het feit dat één foto zeer waarschijnlijk is gemaakt door het vizier van het boordkanon, doet vermoeden dat haar vuurgeleidingscomputer aanstond. Dit alles heeft weinig weg van de onschuldige passage als genoemd in het VN-zeerechtsverdrag.

Genoemd moet worden dat eerder in september een aantal Oekraïense schepen uit de Zee van Azov is vertrokken via de Straat van Kertsj. Destijds werd dit in de Oekraïense media met veel poeha gepresenteerd als het door die Oekraïense schepen doorbreken van een Russische marine-blokkade. De schepen werden destijds echter geëscorteerd door een Russisch douaneschip terwijl ze door de straat van Kertsj voeren.

Achtergrond

De spanningen tussen Rusland en Oekraïne in de Zee van Azov spelen al sinds maart toen een Russische vissersboot (Nord) werd vastgezet door Oekraïne omdat het een haven in de Krim had aangedaan. Rusland reageerde daarop door tijd- (en daarmee geld) rovende inspecties in te stellen voor vrachtschepen met Oekraïense havens als bestemming. Kortgeleden werd bekend dat inmiddels al 15 schepen zijn vastgehouden door de Oekraïense douane voor bezoeken aan de Krim. In ieder geval liggen sommige van die schepen tot op de dag van vandaag nog in Oekraïne. Afgelopen zondag escaleerde de situatie in de regio doordat Rusland drie Oekraïense schepen vastzette voor het illegaal oversteken van de Russische grens.