Merkels favoriete opvolger heeft twee voordelen

Annegret Kramp-Karrenbauer heeft twee voordelen in de strijd om de opvolging van Angela Merkel als partijleider. Ten eerste heeft ze op de linkervleugel van de partij het rijk voor zich alleen, terwijl haar beide hoofdconcurrenten Jens Spahn en Friedrich Merz de rechter moeten delen. Ten tweede ziet het er naar uit dat de keuze wie Merkel opvolgt door de gedelegeerden op het congres in Hamburg gemaakt zal worden en niet door gewone partijleden.

Tenzij er nog een democratisch wonder gebeurt, stemmen op 7 en 8 december circa 1.000 afgevaardigden over de vraag wie Angela Merkel opvolgt als partijleider van de CDU. De spaarzame oproepen om een stemming onder alle momenteel 417.000 leden te houden, zullen naar alle waarschijnlijkheid geen meerderheid vinden.

Zo prees plaatsvervangend CDU-voorzitter Thomas Strobl de afgevaardigden als “mensen uit het midden van de partij [..] die het vertrouwen verdiend hebben”.  De zwager van Wolfgang Schäuble geldt als vertrouweling van Merkel en het is geen geheim dat de bondskanselier de huidige secretaris en voormalig deelstaatpremier van Saarland, Annegret Kramp-Karrenbauer het liefst als haar opvolger zou zien.

Meerdere kandidaten

Naast Kramp-Karrenbauer zijn er nog vijf andere kandidaten, echte kansen worden daarbij echter alleen gezien voor minister van Volksgezondheid Jens Spahn en de voormalige fractievoorzitter Friedrich Merz. De overige kandidaten, waaronder de Hessische ondernemer Andreas Ritzenhoff, zijn outsiders met nauwelijks een kans om gekozen te worden.

De CDU is weinig gewend aan het kiezen tussen meerdere kandidaten voor het partijleiderschap. Zodoende zijn de machtsverhoudingen ook niet eenvoudig in te schatten. Veel zal er van afhangen hoe de stemming in de partijafdelingen in de grote deelstaten is. Noord-Rijnland-Westfalen is met 140.000 leden de grootste afdelingen, daarna volgen Nedersaksen en Baden-Württemberg met ieder 60.000 en Hessen en Rijnland-Palts met ieder 40.000 leden.

Geen openlijke steun

Merkel heeft de veelheid aan kandidaten als “democratisch proces in een levendige partij” geduid en zich er tot nog toe van onthouden zich openlijk uit te spreken voor Kramp-Karrenbauer. Dat heeft een reden: Toen er onlangs een nieuwe voorzitter van de fractie van CDU en CSU in de bondsdag gekozen moest worden, koos een meerderheid tegen Merkels kandidaat Volker Kauder en koos in plaats daarvan voor Ralph Brinkhaus. Merkel moet er dus mee rekenen dat openlijke steun een kandidaat mogelijk eerder schaadt dan baat.

De breuklijnen lopen intussen dwars door de deelstaatafdelingen. Dit is vooral zichtbaar in Noord-Rijnland-Westfalen. Deelstaatpremier Armin Laschet geldt als voorstander van een opvolger die voortgaat in de lijn van Merkel. Hij kan echter niet openlijk zijn steun voor Kramp-Karrenbauer uitspreken, omdat zowel Spahn als Merz uit zijn eigen deelstaat stammen. Ook Strobl zou graag Kramp-Karrenbauer als nieuwe partijleider zien, maar aan de partijbasis in zijn deelstaat Baden-Württemberg zijn Spahn en Merz veel populairder.

Spahn en Merz

Inhoudelijk hebben de drie meest kansrijke kandidaten een verdeeld profiel. Spahn is met 39 jaar de jongste. Hij geldt inzake immigratie als vertegenwoordiger van de rechtervleugel. Sociaal presenteert hij zich als conservatief. Zijn homoseksualiteit en rol als voorvechter van het homohuwelijk zouden traditioneel gezinde afgevaardigden echter weer af kunnen schrikken.

De 62-jarige Merz is een neoconservatief en uitgesproken atlanticus. Zijn werkzaamheid in de bankwereld zal hem weinig aantrekkelijk maken voor de deelstaatafdelingen in de voormalige DDR. De Deutschlandfunk bericht intussen dat er in bepaalde Berlijnse kringen reeds gesuggereerd zou zijn dat de nog jonge Spahn zich terug zou kunnen trekken ten gunste van Merz.

Bij een debat van het dagblad Rheinische Post in Düsseldorf maakt Spahn echter nog eens duidelijk dat hij zichzelf als de beste kandidaat ziet om de CDU weer sterk te maken. Daarbij kan hij tot nu toe vooral rekenen op steun van de jongerenafdeling van de partij. De Junge Union is één van de zeven officieel erkende ledenverenigingen van de partij. Spahn is daar favoriet, maar ook Merz kan er wel op sympathie rekenen. Het zelfde geldt voor de middenstandersvereniging. De vrouwen-  en seniorenverenigingen hebben zich daarentegen voor Kramp-Karrenbauer uitgesproken. De Saarlandse heeft op het congres vooral goede kansen, omdat de critici van Merkel de keuze hebben uit Spahn en Merz en zodoende verdeeld zijn.

Continuïteit

“De modernisering van onze partij moet insluiten dat juist in tijden van migratie en globalisering nationale identiteit en traditionele waarden een vaste plaats in ons denken en handelen innemen”, zo verklaarde Merz. Bij Spahn zijn vergelijkbare geluiden te horen. De vraag is echter of de CDU-afgevaardigden wel klaar zijn voor een koerswending.

Bernhard Vogel, voormalig deelstaatpremier van respectievelijk Rijnland-Palts en Thüringen sprak zich tegenover de Deutschlandfunk als volgt uit: “Mevrouw Kramp-Karrenbauer is zeker geen Merkel 2, maar ze garandeert wel een zekere continuïteit. En we hebben immers regeringsverantwoordelijkheid tot 2021.” Zoals Vogel zullen wel meer partijfunctionarissen denken.