Maakt bestrijding Iran bondgenoten van Israël en Saoedi-Arabië?

In het Midden-Oosten ontstaan soms onverwachte nieuwe samenwerkingen. De toenemende bedreiging door het jihadisme en de grotere rol van Iran in de regio hebben zowaar zelfs Israël en Saoedi-Arabië ertoe gebracht meer contact met elkaar te zoeken.

In het begin van de jaren ’80 blokkeerde Israël nog de verkoop van tanks door Duitsland aan Saoedi-Arabië onder verwijzing naar veiligheidsbedenkingen. In 2011 sprak Israël niet alleen geen veto uit over de verkoop van 200 Leopard-tanks aan de Saoedi’s, maar sprak zelfs over Saoedi-Arabië als een land dat de stabiliteit in de regio zou waarborgen.

Saoedi-Arabië, waar de islam ontstond en dat de hoeder is van de ‘heilige plaatsen’, waartoe overigens ook Jeruzalem behoort, was voor Israël altijd een aartsvijand. De ontwikkelingen van de laatste tijd hebben de Israëlische premier Benjamin Netanyahu er echter toe gebracht toe te geven dat Israël gemeenschappelijke belangen heeft met Saoedi-Arabië.

Saoedi-Arabië erkent het bestaansrecht van Israël niet en kent onder invloed van het wahabisme de meest behoudende, radicale, in bepaalde opzichten obscurantistische en bepaald ondemocratische staatsvorm in de Arabische wereld. In Saoedische schoolboeken worden joden en christenen als ongelovig en verdorven voorgesteld. Joden is vanwege hun godsdienst zelfs het reizen naar Saoedi-Arabië verboden. En ondanks dit alles denken hoge Israëlische ambtenaren, dat er nu ruimte is ontstaan om na te denken over mogelijke samenwerking.

Het kernprogramma van Iran wordt in Israël evenveel zorg bekeken als in Saoedi-Arabië. Beide landen hebben het akkoord van de vijf permanente leden van de VN Veiligheidsraad plus Duitsland (P5+1) in vergelijkbare bewoordingen veroordeeld. De toenemende invloed van Iran in Irak, Syrië, Libanon en Jemen wordt door beide met argusogen bekeken. Ook de toenemende terreur van ‘Islamitische Staat’, die ook de aanspraak van Saoedi-Arabië op het beschermheerschap van de heilige plaatsen in gevaar brengt, wordt vanuit Israël met toenemende zorg bekeken.

Met het oog op het veranderende politieke landschap in het Midden-Oosten heeft Netanyahu vastgesteld, dat de gemeenschappelijke veiligheidsbelangen van soennitische staten als Jordanië en Saoedi-Arabië met Israël heel goed tot een gezamenlijk optreden tegen Iran en ‘Islamitische Staat’ zouden kunnen leiden. Op een conferentie van de voorzitters van de grote Joodse gemeenschappen in de Verenigde Staten sprak de directeur-generaal van het Israëlische Ministerie van Buitenlandse Zaken Dore Gold over de soennitische Arabische landen als bondgenoten van Israël. In 2003 bracht Gold nog een boek uit, dat aan het licht bracht hoe Riaad het mondiale jihadistische terrorisme ondersteunt.

In Washington had Gold zelfs een ontmoeting met de gepensioneerde Saoedische generaal Anwar Eshki, die adviseur van de Saoedische regering was. De beide mannen hadden weliswaar geen mandaat van hun regeringen, waren het er echter over eens dat Iran en niet Israël het grootste gevaar in de regio is. Kort na deze ontmoeting werd bekend dat in de afgelopen 17 maanden Israëlische en Saoedische functionarissen elkaar reeds vijf maal hadden getroffen in Italië, India, Tsjechië voor gesprekken over het kernprogramma van Iran. Israël zou zich van de toestemming van Riaad hebben willen verzekeren om door het Saoedische luchtruim te mogen vliegen met het oog op een eventuele vernietiging van de Iraanse nucleaire installaties.

De vooraanstaande Saoedische intellectueel Abdullah al Shammari sprak onlangs in de Wall Street Journal over Israël als een “vijand vanwege zijn bestaan, maar niet vanwege zijn handelen”, in het geval van Iran zou dit precies andersom zijn. De intellectueel zou zonder blikken of blozen met Israël naar een gemeenschappelijke bestrijding van Iran zoeken.

Politici en analisten in de regio zijn het er echter over eens, dat een dergelijke alliantie zonder duidelijke toegevingen van de kant van Israël in het vredesproces met de Palestijnen niet tot stand zal kunnen komen. Saoedi-Arabië was in ieder geval een van de belangrijkste protagonisten van het vredesproces. Vanwege de weigering van Israël om op de vredesvoorstellen van Saoedi-Arabië in te gaan, sloeg het vanuit Jemen met raketten bestookte land zelfs het Israëlische aanbod af om haar het raketafweersysteem ‘Iron Dome’ te verkopen.