MH17 – Scenario’s en complottheorieën

door Max van der Werff | 31 oktober 2014

Malaysian Airlines vlucht MH17 stortte op 17 juli neer en alle 298 mensen aan boord kwamen om het leven. In het Westen werd er op dat moment niet getwijfeld: Pro-Russische rebellen hebben het passagiersvliegtuig met een Boek-M1 luchtdoelraket uit de lucht geschoten, waarschijnlijk met hulp van de Russen.

Ruim 100 dagen na de ramp meldt Fred Westerbeke, hoofdofficier van justitie van het landelijk parket van het Openbaar Ministerie, aan het Duitse weekblad Der Spiegel dat er nog steeds geen sluitend bewijs is. Verder legt hij uit dat een aanslag met een luchtdoelraket, afgevuurd vanaf de grond, nog steeds het waarschijnlijkste scenario is, maar laat in het midden wie die raket dan zou hebben afgevuurd.
MH17 zou ook uit de lucht geschoten kunnen zijn door een gevechtsvliegtuig. Die opmerking van Westerbeke is opmerkelijk, omdat in het tussenrapport van de OVV van negen september gemeld werd dat er geen militaire toestellen in de buurt waren.

Uit Kamerstukken 28 oktober: “Scenario’s op basis van inlichtingen en open bronnen, waaronder het rapport van de OVV, kan en mag men niet gelijk stellen aan een deskundig technisch onderzoek dat een rechterlijke toets kan doorstaan. “

En zo is het natuurlijk. Met dit in het hoofd laten we een aantal mogelijke scenario’s de revue passeren zonder ook maar de suggestie te willen wekken volledig te zijn.

Overwegingen:

Wat was het moordwapen?
Wie gebruikte het?
Wat was het motief?

*1) Mogelijke kandidaten:
– Boek-M1 of ander type grond-luchtdoelraket
– Boordkanon gevechtsvliegtuig
– luchtdoelraket afgevuurd door gevechtsvliegtuig
– Een combinatie van de drie bovenstaande.

SA-3 Petsjora-luchtafweersysteem

Scenario: MH17 neergehaald door SA-3 Petsjora. Geen enkele bron claimt dat rebellen in het bezit waren van een dergelijk systeem en dus is bij dit scenario met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid de Oekraïense luchtverdediging verantwoordelijk.

Scenario: MH17 neergehaald door Boek. Hier botsen verschillende theorieën:

Boek is door Rusland geleverd en door rebellen afgevuurd;
Boek is door rebellen afgevuurd na te zijn buitgemaakt op het Oekraïense leger;
Boek is door het Oekraïense leger afgevuurd;
Boek is afgevuurd door een overgelopen Oekraïense eenheid.

Boek-luchtafweersysteem

Er zijn twee grote problemen met de Boek-theorie. Ten eerste is er geen enkele getuige die beweert een condenskolom of rookpluim te hebben gezien. Er is geen enkele foto. Dat is heel erg vreemd. Volgens de vereniging van Russische ingenieurs waren de weersomstandigheden rond de crashsite op 17 juli van dien aard dat de tien kilometer hoge condenskolom tien minuten vanaf grote afstand zichtbaar zou zijn gebleven. Dit filmpje geeft een idee van wat er te zien en te horen zou moeten zijn geweest.
Ten tweede is het onverklaarbaar dat alleen de cockpit door Boek-scherven is geraakt. Gepensioneerd Boek-expert van de Nationale VolksArmee (DDR), Kolonel b.d. Biedermann legt uit dat de explosie van een Boek-raket ongeveer dertigduizend ruitvormige metalen scherven met vijfentwintig keer de geluidssnelheid alle kanten uit doet schieten. Elke scherf weegt ongeveer acht gram en heeft de grootte van een vingerkootje. Omdat de explosie vanuit één beginpunt komt en bolvormig uitzet, is niet te verklaren dat de cockpit wel, maar andere delen van MH17 vrijwel niet zijn getroffen. Theorieën die van een gevechtsvliegtuig als wapenplatform uit gaan, hebben dit verklaringsprobleem niet. Zie ook dit stuk van Joost Niemöller.

Wat is er nou werkelijk gebeurd? Deze vraag kan alleen worden beantwoord als en/of:

De daders worden gepakt en bekennen;
Forensisch onderzoek op de crashsite het type wapen dat is gebruikt vaststelt;
Metaalfragmenten gevonden in de lichamen van de piloten worden geïdentificeerd;
De exacte afvuurplek bekend wordt (als er een raket vanaf de grond is afgevuurd);
Satellietbeelden, radargegevens of andere indirecte bewijzen op tafel komen waarvan de echtheid kan worden bewezen.

Omdat alleen vaststaat dat MH17 “hoogstwaarschijnlijk van buitenaf is geraakt door objecten met hoge snelheid” kunnen we zonder harde gegevens alleen speculeren over mogelijke scenario’s door het opstellen van hypotheses. Hypotheses kunnen worden verworpen of aangepast als er nieuwe feiten bekend worden. Onderzoekers doen dit bij elk onopgelost misdrijf en houden rekening met een mogelijk motief.

Complottheorieën

In de volksmond is een complottheorie elke onconventionele theorie over verschijnselen of gebeurtenissen die naast onconventioneel ook ongefundeerd of irrationeel is. In deze vorm speelt geen echt complot een rol. Zo’n “complottheorie” is dan slechts een verdenking van ondergrondse activiteiten, zonder voldoende bewijs. Als iemand iets een “complottheorie” noemt, betekent dat in de praktijk meestal ook dat hij de theorie als onbewezen, als zeer onwaarschijnlijk, of met zekerheid als onjuist ziet. Complottheorie is daarom per definitie een subjectief begrip. [http://nl.wikipedia.org/wiki/Complottheorie]

Voorbeeld: De rebellen wilden met de uit Rusland afkomstige Boek eigenlijk vlucht Aeroflot AFL2074 neerhalen. “Deze cynische terroristische aanval was voorbereid voor de dag dat het [Malaysia Airlines] vliegtuig over het gebied vloog en gepland door oorlogsmisdadigers om te dienen als aanleiding voor een verdergaande militaire invasie door de Russische Federatie; anders gezegd, het zou een casus belli zijn”, aldus Valentyn Nalyvaitsjenko, hoofd van de Oekraïense geheime dienst. Nalyvaitsjenko levert geen enkel bewijs en uiteraard heeft hij er belang bij de rebellen en Rusland in een zo kwaad mogelijk daglicht te stellen.

Daarmee komen we bij een belangrijk punt. MH17 kan niet los worden gezien van het gewapende conflict dat zich in Oekraïne afspeelt. De regering in Kiev óf de rebellen hebben MH17 uit de lucht geschoten. Meer opties zijn er redelijkerwijs niet. Dat Oekraïne als een van de twee potentiële daders zitting heeft in het door Nederland geleide JIT (Joint Investigating Team) mag formeel misschien te rechtvaardigen zijn, in de praktijk is het hoogst curieus dat een moordverdachte ‘meewerkt’ aan het onderzoek naar de mogelijk door hemzelf veroorzaakte massamoord. Omdat Nederland openlijk partij kiest voor de regering in Kiev en de gewapende strijd van de rebellen heeft veroordeeld, is ook Nederland geen onpartijdige onderzoeker.

“Het meest waarschijnlijke scenario”

Hoofdprocureur Westerbeke: “Uitgaande van de beschikbare informatie is het neerhalen door een grond-luchtdoelraket naar mijn mening nog steeds het meest waarschijnlijke scenario. Maar we sluiten onze ogen niet voor de mogelijkheid dat het iets anders kan zijn geweest.”
Der Spiegel: “De Duitse inlichtingendienst BND gaat ervan uit dat pro-Russische separatisten het toestel met een grond-luchtdoelraket hebben neergeschoten.[…] Pro-Russische separatisten veroverden een Boek-luchtafweersysteem van Russische makelij op een Oekraïense basis en vuurden daarmee op 17 juli een raket af.”

Accepteren we het waardeoordeel “Het meest waarschijnlijke scenario” en koppelen we beide bronnen dan keren we terug naar het oorspronkelijke scenario, rebellen hebben het passagiersvliegtuig met een Boek-M1 luchtdoelraket uit de lucht geschoten.

Is daarmee het misdrijf opgelost? In tegendeel: Vast zou komen staan dat Kiev over iets extreem belangrijks heeft gelogen. Een dag na de crash meldde de Oekraïense overheid dat het met absolute zekerheid heeft vastgesteld dat geen Boek-systeem van de eigen strijdkrachten kan zijn gebruikt, daarmee implicerend dat het wapen uit Rusland afkomstig moet zijn.

Werd het luchtafweersysteem door de rebellen inderdaad buitgemaakt op het Oekraïense leger, waarom heeft men dan bovendien niet onmiddellijk het hele luchtruim gesloten? Verder stond een maand voor MH17 neerstortte al vast dat Kiev passagiersvliegtuigen als menselijk schild gebruikt en Eric Vrijsen van Elsevier legt uit wat de drie grote belangen zijn bij het openhouden van het luchtruim voor de burgerluchtvaart boven Oost-Oekraïne.

Het “meest waarschijnlijke scenario” laat uitdrukkelijk de mogelijkheid open dat Kiev moedwillig de rebellen in de val heeft laten lopen en zowel juridisch aansprakelijk alsook moreel verantwoordelijk is voor het misdrijf.