Bondsdag gaf afgelopen vier jaar indruk van democratie in eindstadium

Geen 630 maar bijna 700 leden zullen er waarschijnlijk in de volgende Duitse Bondsdag zitting nemen, vanwege de zogeheten overhangmandaten. In plaats van de huidige vijf zullen er namelijk naar verwachting met AfD en FDP erbij zeven partijen over de kiesdrempel komen.’t Is te hopen dat zij in ieder geval één ding zullen bewerkstelligen: een volksvertegenwoordiging die die naam ook verdient. Een terugblik laat zien hoezeer de Bondsdag het in de afgelopen vier jaar liet afweten.

Het recht geschonden

Precies 27 stappen kostte het haar om van haar zitplaats naar het spreekgestoelte van de Bondsdag te komen. Waarschijnlijk zal deze gang voor het inmiddels partijloze Bondsdaglid Erika Steinbach voorafgaand aan haar laatste woordvoering op 30 juni twee of drie keer zo lang aangevoeld hebben. Bijna drie decennia was de inmiddels 73-jarige vrouw uit Frankfurt am Main lid van het Duitse federale parlement. Op het laatst werd Steinbach, die op 15 januari van dit jaar de CDU verliet, met de nek aangekeken. Tijdens haar woordvoeringen werd er gefloten en geroepen. Om daar te komen moest ze langs ettelijke rijen haar vijandig gezinde afgevaardigden. Bij de microfoon aangekomen, zei ze wat niemand wilde horen terwijl het toch evident was: “Onze parlementaire democratie heeft dringend behoefte aan waakzaamheid.” Van de nieuwe Bondsdag verwacht ze dat die zijn controlefunctie tegenover de regering serieuzer waar zal nemen.

Later voegde ze er elders nog aan toe: “Wanneer men een eerlijke balans opmaakt van de laatste regeringsperiodes onder het kanselierschap van Angela Merkel, springen meteen meerder grote beslissingen in het oog, waarbij onze parlementaire democratie geen gunstig figuur slaat.” De hals-over-kop-Energiewende, euro-reddingsmaatregelen en de ongecontroleerde massa-immigratie zijn doorgevoerd in schending van verplichtende overeenkomsten of zelfs eenduidige wettelijke regels. Dat is een parlementaire democratie onwaardig.

Verboden drugsbezit en kinderporno

Aan onwaardige momenten was er geen gebrek in de afgelopen zittingsperiode van de Bondsdag. Daaronder zonder twijfel ook de dag dit voorjaar waarop de Groenen-afgevaardigde Volker Beck door de Berlijnse politie in hechtenis genomen moest worden. Hij kwam juist uit de woning van een vermoedelijke drugsdealer en had 0,6 gram van de chemische drug Chrystal Meth bij zich. Beck kwam er mild vanaf. Tegen betaling van 7000 euro werd van strafvervolging afgezien. Aftreden als Bondsdaglid om de eer aan zichzelf te houden, vond Beck niet nodig. In het tijdschrift Focus hing hij weken later een zielig verhaal op dat de crisis een “verdraaid zware tijd” voor hem geweest was. Over zijn maatschappelijke voorbeeldfunctie geen woord.

Een volgend dieptepunt in het aanzien van de Bondsdag was de affaire rond de bijzondere voorliefdes van de SPD-afgevaardigde Sebastian Edathy. De toenmalige voorzitter van de commissie Binnenlandse Zaken van de Bondsdag trad in februari 2014 terug uit al zijn ambten. Het Openbaar Ministerie had bekend gemaakt dat de politicus jarenlang foto’s en video’s van jongens in de geschatte leeftijd van 9 tot 14 jaar gekocht bij een aanbieder uit Canada. Het beeldmateriaal zou zich op de rand bevinden van wat justitie als kinderpornografie beschouwt, zo heette het. Van een gerechtelijke procedure werd in 2015 op grond van Edathys bekentenis tegen betaling van 5000 euro verder achterwege gelaten. Inmiddels woont de zoon van een Indiase pastor en een Duitse vrouw in Noord-Afrika. Wikipedia vermeldt dat hij zich met een hotelmanager verloofd heeft. Over geld hoeft het stel zich voorlopig geen zorgen te maken. Aangezien hij juridisch niet schuldig is bevonden, kan hij gewoon aanspraak maken op het wachtgeld van 130.000 euro. En vanaf zijn 67e krijgt hij als jarenlang Bondsdaglid een royaal pensioen.

Censuurwet

Verder onwaardige momenten? Daarvoor is het niet eens nodig naar pervers fotomateriaal of verboden drugsbezit te zoeken. In alle openheid speelde zich onlangs nog een wanprestatie af. Op dezelfde dag dat Erika Steinbach de hoon en spot van een volle plenaire zaal moest incasseren, stond later het besluit over een wet over de surveillance van sociale netwerksites van minister van Justitie Heiko Maas (SPD) op de agenda. Van de 630 afgevaardigden waren er op dit late tijdstip nog ongeveer 60 die het nodig vonden om aanwezig te zijn bij de besluitvorming hierover. Terwijl het toch om een zeer controversieel voorstel ging. De wet verplicht de eigenaren van internetplatforms als Facebook ertoe om “evident strafbare content” binnen 24 uur te verwijderen. Zo niet dan riskeren ze boetes tot 50 miljoen euro. Uit alle politieke hoeken klonken er waarschuwingen tegen de “censuurwet” die op 1 oktober van kracht wordt. Gevreesd wordt dat er veel te makkelijk dingen verwijderd worden om in twijfelgevallen maar geen boetes te riskeren. Gevreesd wordt ook dat vooral content die kritisch is over de regering verwijderd zal worden. VN-rapporteur David Kaye stelde dat het de mensenrechten in gevaar brengt. Bij een hoorzitting in de Bondsdag hielden vrijwel alle experts het wetsvoorstel voor strijdig met de grondwet.

Hebben zich daarom soms zoveel afgevaardigden uit de voeten gemaakt toen het tijd was om te stemmen? Het is zelfs de vraag of de Bondsdag met slechts 60 aanwezigen wel een quorum heeft om dergelijk besluit te nemen. Paragraaf 45 van het Huishoudelijk Reglement stelt dat tenminste de helft van de leden aanwezig moet zijn om besluiten te kunnen nemen. Die bepaling wordt weliswaar beperkt door de volgende zin: “Wordt het quorum niet door een fractie of door aanwezige vijf procent van de leden van de Bondsdag in twijfel getrokken, dan wordt het quorum verondersteld aanwezig te zijn.” Maar had de besluitvorming over een dermate ingrijpende wet niet een volwaardig plenum vereist? Onverstoord zette Bondsdagvoorzitter Norbert Lammert (CDU), die zich anders zo graag als voorvechter van de democratie laat voorkomen, de procedure echter door. Critici spreken in zo’n geval van een democratie in zijn eindstadium.