Deelname aan Reformatiejubileum valt tegen: Duitse kerk heeft weinig op met Luther en zijn geloof

Dit jaar is Hervormingsdag (31 oktober) een nationale feestdag in Duitsland, om te gedenken dat Martin Luther 500 jaar geleden zijn stellingen aansloeg in Wittenberg. Maar de Evangelische Kirche in Deutschland (EKD), de overwegend Lutherse volkskerk, heeft een probleem. Ze weet namelijk niet goed wat te vieren en dat weerspiegelt zich in deelnemersaantallen die zwaar achterblijven bij de verwachtingen. Wat een top had moeten zijn, is veeleer een flop geworden.

“Luther is het bankroet van het jaar”, kopte de Frankfurter Allgemeine Zeitung. In werkelijkheid betreft het echter eerder het failliet van de kerk die – halfslachtig – in zijn traditie staat en dan vooral de politieke gestalte daarvan, waarvan de reformator zich waarschijnlijk met een stevige vloek af zou keren als hij nog leefde.

Het programma aan activiteiten rond Luther dat de EKD in het kader van het Reformatiejubileum organiseert, laat vooral een grote behoefte zien aan het bewaren van de lieve vrede. Iedere polarisering moet vermeden worden en zodoende weten de activiteiten maar weinig aandacht te trekken, zo merkte de hoogleraar theologie Friedrich Wilhelm Graf op. Een vakgenoot verwoordde het scherper: Men probeert volgens hem van de houwdegen uit Wittenberg een “schoothondje” te maken en vermijdt de vraag of de Reformatie ook nog meer betekenis heeft dan een louter historische.

Ook de televisiepresentator Peter Hahne (ZDF) kritiseert de vrijblijvendheid van de activiteiten, hij waarschuwde al eerder dat het bij de Luther-activiteiten te weinig over zijn theologie dreigde te gaan en er daarentegen vooral sprake zou zijn van sterk aan de tijdgeest hangende omduiding van de Bijbel.

De verantwoordelijken in de EKD hebben zich lang ingespannen om de katholieke bisschoppen aan boord te krijgen, een ‘Christus-feest’ zou de nadruk moeten leggen op de overeenkomsten tussen katholieken en protestanten. Hier breekt de EKD echter haar politieke profiel op. De protestantse volkskerk heeft zich immers voor het homohuwelijk uitgesproken en breekt daarmee met de Bijbel en met Luther. Daarmee verwijdert de EKD zich ook van de Rooms-Katholieke Kerk en van de evangelicalen, wat de viering van het Reformatiejubileum verder belast. Ulrich Parzany, voorzitter van het ‘Netwerk Bijbel en Belijdenis’ dat uit evangelicalen in de EKD en vrije kerken bestaat, nam dan ook geen blad voor de mond: Een kerk die met een dergelijke stap instemt, maakt zich tot hielenlikker van de maatschappij. De kerk heeft, aldus Parzany, de opdracht zich naar het Woord van God te richten en niet naar de wisselende modes van de tijd.

Ook maakten leiders van de EKD zich belachelijk door zich te distantiëren van Luthers veroordeling van de koran als een “schandelijk boek” en van waarschuwingen voor de islam als een hindernis voor de ‘dialoog’. De hedendaagse mainstream-Lutheranen hebben het kortom zwaar met de reformator uit Wittenberg. Om toch nog de aandacht te vestigen op de jubileumsactiviteiten grijpt men naar de verkeerde middelen. Zo probeert men met gênante slogans ontbrekende inhoud te compenseren, de EKD in de regio Bonn prijsde bijvoorbeeld een ‘Reformatiegala’ – wat dat ook moge zijn – aan met de woorden: “Luther – duivels goed”.