MH17-journalisten opgelet: Eliot Higgins ≠ Bellingcat

Hebben de Russen MH17 nu wel of niet neergehaald? Eliot Higgins en diens onderzoekscollectief Bellingcat zaaien verwarring.

Op 9 januari 2015 stuurde de Brit Eliot Higgins, oprichter van onderzoekscollectief Bellingcat, een opzienbarende tweet de wereld in.

Op de foto leden van de 53ste brigade van de Russische landmacht uit Koersk, met als bijschrift: “Hier zijn de leden van de Russische 53ste brigade, die MH17 heeft neergeschoten met één van hun Buk-raketten.”

Twee jaar later, op 17 januari 2017, meldt Bellingcats Aric Toler in een, door Eliot Higgins gelikete tweet aan CDA-kamerlid Peter Omtzigt:

“We hebben nooit gezegd dat het zeker is dat Russen ze (MH17, EvdB) hebben neergehaald, maar het is zeker dat ze het wapen ervoor geleverd hebben.”

Spreekt Aric Toler hier een onwaarheid? Misschien met het doel te verhullen dat Bellingcat van gedachten is veranderd over de rol van de 53ste brigade?

We vroegen het aan Eliot Higgins, hét gezicht van Bellingcat. Zijn antwoord:

“Je verwart de verklaringen in het onderzoeksrapport van Bellingcat met mijn persoonlijke opinie. Bellingcat is een groep individuen die samenwerken. Het zou verkeerd zijn uitspraken door één van hen gedaan toe te schrijven aan Bellingcat. Het is mijn persoonlijke opinie dat het aannemelijk is dat de BUK-installatie bediend werd door de leden van de 53ste brigade. De rapporten van Bellingcat gaan niet zo ver, en laten de vraag open, zodat mensen hun eigen conclusie kunnen trekken aan de hand van de in de rapporten gepresenteerde bewijzen.”

Niettemin blijkt uit tal van berichten van Nederlandse media dat journalisten aannemen dat Eliot Higgins spreekt namens Bellingcat en dat zijn onderzoeksgroep van mening is dat de Russen MH17 hebben neergehaald. Zie bijvoorbeeld dit NOS-bericht. Of dit bericht uit de Volkskrant.

Het valt journalisten niet aan te wrijven dat zij aannemen dat Eliot Higgins optreedt als woordvoerder van Bellingcat. Higgins spreekt in interviews met journalisten vrijwel altijd in de wij-vorm. Zoals in dit interview met Deutsche Welle waarin hem gevraagd wordt wie volgens Bellingcat MH17 heeft neergehaald. Higgins geeft als antwoord: “Voor zover we weten, was de 53ste brigade erbij betrokken.”

Deutsche Welle interviewde Higgins naar aanleiding van het Bellingcat-onderzoeksrapport MH17 – Potential Suspects and Witnesses from the 53rd Anti-Aircraft Missile Brigade (pdf), dat begin vorig jaar verscheen. Uit dit rapport blijkt inderdaad dat Higgins en zijn Bellingcat zich ieder in hele andere bewoordingen uitdrukken over de toedracht van de ramp. Waar Higgins in zijn tweet met grote stelligheid beweert dat de 53ste brigade MH17 heeft neergehaald, staat op de eerste pagina van de inleiding van het rapport:
“Als de Buk-bemanning bestond uit Russische soldaten en officieren, dan is het aannemelijk dat een aantal van die soldaten en officieren de bemanningsleden kenden van de Buk-installatie die betrokken was bij de MH17-tragedie, of hoorden mogelijk zelf tot de bemanningsleden.”

Merk op dat Bellingcat hier twee forse slagen om de arm neemt.  Allereerst beweren de opstellers van het rapport niet dat Russen de fatale raket hebben afgeschoten. Ze schrijven: ‘Als de Buk-bemanning bestond uit Russische soldaten en officieren.’ Vanuit het hypothetische geval dus dat de Buk-installatie bemand werd door Russen, volgt een tweede slag om de arm: dan is het aannemelijk dat die Russen weten wie het gedaan heeft of hebben ze het mogelijk zelf gedaan.

Zo bezien is er niks mis met de tweet van Aric Toler dat Bellingcat nooit gezegd heeft dat het zeker is dat de Russen MH17 hebben neergehaald. Maar tegelijk is er van alles mis met de communicatie van Eliot Higgins, die als oprichter en als gezicht van Bellingcat, voortdurend de indruk wekt namens Bellingcat te spreken. Met alle gevolgen van dien: lezers, kijkers en luisteraars die door de media verteld is dat Bellingcat overtuigend heeft bewezen dat Rusland direct verantwoordelijk is voor de moord op 298 onschuldige burgers.

Inmiddels is gebleken dat aan Higgins’ beschuldiging aan het adres van Rusland zelfs door gezworen vijand Oekraïne geen geloof wordt gehecht. Op 16 januari 2017 diende Oekraïne een aanklacht in tegen Rusland bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Onder meer vanwege het leveren van de Buk-installatie waarmee MH17 zou worden neergehaald. Maar niet vanwege het neerhalen van het verkeersvliegtuig.

Volgens Oekraïne hebben niet Russische militairen de fatale Buk gelanceerd, maar ‘Russian proxies’ (handlangers van Rusland), of ‘elements of the DPR’ (elementen van de Volksrepubliek Donetsk).

Blijkens zijn tweet van 17 januari 2017 heeft CDA-kamerlid Pieter Omtzigt kennis genomen van de zienswijze van Oekraïne, en merkt op dat deze haaks staat op de visie van Bellingcat. Met het gevolg dus dat hij wordt terechtgewezen door Bellingcat’s Aric Toler, volgens wie Bellingcat nooit heeft beweerd dat de Russen MH17 hebben geraakt. Saillant detail: deze reactie van Toler is geliked door Higgins.

Je zou zeggen: belangrijk nieuws voor journalisten van landelijke media: Oekraïne weerspreekt Bellingcats claim dat de Russen de trekker hebben overgehaald, en Bellingcat die een terugtrekkende beweging maakt.
Maar niks daarvan. Een aantal media meldt weliswaar dat Oekraïne Rusland voor de VN-rechter heeft gedaagd, maar het achterliggende, grotere nieuws wordt over het hoofd gezien. NU.nl en het NRC keren de boel zelfs om door te berichten dat Oekraïne Rusland ervan beschuldigt MH17 te hebben neergeschoten.

(Pieter Omtzigt was niet bereikbaar voor commentaar.)