2016 geen annus horribilis: Terroristische aanslagen en populisme blijvende realiteit

door Theo van den Brink | 31 december 2016

Er wordt breed gespeculeerd over moslimterreur in Europa, en dan in België, Frankrijk en Duitsland in het bijzonder. Het afgelopen jaar zijn er een aantal zeer zware, extreme voorvallen geweest. Opvallend is dat er na elke aanslag allereerst naar een seculiere oorzaak wordt gezocht. Zo werd de aanslag in Brussel gerelateerd aan de zwakke Belgische staat[1] (die daardoor onvoldoende integratie bevordert en extremisme tegengaat). In Frankrijk werden de aanvallen in Parijs[2] verklaard door achterstelling in de banlieus, discriminatie op de arbeidsmarkt en racisme bij de politie. In Duitsland werden de problemen veralgemeniseerd naar de hele bevolking; de Nieuwjaarsaanvallen in Keulen waren een probleem van Duits seksisme[3]. Ook is er een duidelijke afstemming tussen politici, politie en media om criminaliteit onder asielzoekers zoveel mogelijk uit het nieuws te houden of te marginaliseren. In de VS zijn er weer andere oorzaken[4] en radicaliseringsgronden genoemd.

In vrijwel elk Westers land worden vergelijkbare integratieproblemen met moslims anders geduid. Duitsland heeft bijvoorbeeld geen zwakke staat, maar wel integratieproblemen. De Fransen zijn feministischer dan de Duitsers, maar dat lijkt niet tot minder radicalisme te leiden. En de Brusselse jihadisten hadden plannen om Schiphol[5] op te blazen, zonder ooit een dag in Nederland gewoond te hebben en konden dus geen slachtoffer van discriminatie geweest zijn.

Natuurlijk is er altijd een contextuele factor die meespeelt. In Nederland, Zweden, Italië en Spanje wonen ook veel moslims[6], maar daar zijn vooralsnog minder aanslagen. Bovendien voorspelt de etnische herkomst van moslimminderheden de mate waarin ze gevoelig zijn voor Salafisme. Maghrebijnen[7] en Tsjetsjenen lijken vatbaarder voor Salafisme dan Indonesische en Indische moslims. Toch is het nuttig om vergelijkbare problemen met vergelijkbare mensen te vergelijken. Als in alle Europese landen populisten opkomen[8], dan zoeken analisten ook niet naar de meest uiteenlopende verklaringen, maar proberen ze die te zoeken in globalisering, xenofobie, nationalisme, ongelijkheid of sociaaleconomische stagnatie. Ongetwijfeld dat er nationale en culturele verschillen zijn tussen Zweeds en Italiaans populisme, maar het de megatrend (opkomst populisme) valt niet te negeren.

Waarom nu?

Intellectuelen lijken vooral geïnteresseerd in de vraag: waarom radicalisme? Hier beperk ik me tot de vraag: waarom nu? Al jaren is er een dooddoener-meme gaande, die neerkomt op het volgende. Als iemand protesteert tegen homohuwelijk, dan zegt iemand daarop: hé, het is 2007 hoor! Het is een soort appèl dat mensen mee moeten gaan met hun tijd[9], opdat ze niet aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan. Dus als je bijvoorbeeld tegen open grenzen bent, dan kun je horen: hé, het is al bijna 2017 hoor! In 2016 is deze meme wel erg ironisch geworden, omdat het een nachtmerrie was voor de liberaal-linkse monocultuur. Van de aanslagen in Brussel, Parijs, Nice, Miami, Berlijn en het Oekraïne-referendum tot Brexit en Trump zaten de experts er in media en politiek volledig naast. En zijn – voor hen – de ergst denkbare scenario’s uitgekomen. Vandaar dat er nu een consensus lijkt te ontstaan dat 2016 een soort annus horribIlis was, waarin alles tegenzat.

Dat laatste is zeer waarschijnlijk niet het geval. De voorvallen van 2016 waren voor een groot gedeelte goed te voorspellen, als je demografische ontwikkelingen en politieke gebeurtenissen taboeloos benadert. Brexit was aannemelijk[10], omdat de Britten al heel lang heel negatief zijn over de EU; de Britse pers al decennia anti-EU nieuws uitvergroot; de Britten massamigratie zat zijn en de EU die zorgen afwijst; en mainstream Britse politici tegen de EU kozen. Hetzelfde geldt voor Trump[11]. Trump was zonder meer de meest charismatische, meest uitgesproken man te midden van een bijzonder zwakke lichting Republikeinse kandidaten. Hij zette de agenda op onderwerpen, waar velen echt last van hebben; illegale migratie, criminaliteit, angst voor terrorisme, constante oorlogsvoering, verarming als gevolg van globalisering, en een werkelijk verstikkende politieke correctheid in media, politiek, overheid en universiteiten[12]. Dat hij het ver zou schoppen, was aannemelijk. Het is eerder vreemd dat zoveel mensen Brexit en Trump niet aan zagen komen.

Maar feit is dat ze het echt niet aan zagen komen – het was myopie, een logisch gevolg van oprecht geloof in het gelijk van de links-liberale ideologie en de diepe wens dat de wereld zich in die richting beweegt. Daar passen geen Brexits of Trumps in. Er werd geen rekening gehouden met de wens van mensen om soeverein te zijn in eigen natiestaat, ook niet als dat wellicht tot 3% BBP krimp zou kunnen leiden. Er werd ook geen rekening gehouden met de wil van blanke Amerikanen om geen minderheid in de VS te worden – of de onwil om steeds aangemerkt te worden als de oorzaak van de problemen van anderen. Dan krijg je reacties. Dan krijg je dus Brexit en Trump.

In een zelfde lijn is de radicalisering van Europese moslims ook geen verrassing voor wie gewoon de opiniepolls (meningen van moslims, politieke partijen) volgt en een aantal losstaande feiten aan elkaar koppelt. Er wordt gedaan alsof de slachtpartij in Bataclan en de Nice-trucker acties zijn van eenzame wolven en verwarde mannen. Maar ook vanuit die optiek[13] is er een voorspelling mogelijk; het aantal eenzame wolven en verwarde mannen is goed te kwantificeren.

Franse aanslagen zijn onvermijdelijk

De aanslagen in Frankrijk zijn een gevolg van de onderbezetting van de Franse inlichtingendiensten. Het is eerder een verademing dat er nog zo weinig aanslagen succesvol zijn. Waarschijnlijk komt dat doordat de meeste terroristen slordige, ongeduldige en wilde types zijn die teveel sporen achterlaten en daardoor tijdig opgepakt worden.

Neem de Nederlandse situatie eens. Er werken ca. 1300[14] mensen bij de AIVD; er is niets bekend over de inzet van dat personeel, maar zeker is dat ze niet allemaal veldwerk doen. Zo zullen 300 personen stafwerk en ondersteunende functies (vertalers, programmeurs, administratie, HR, management, etc.) vervullen, zoals in elke organisatie. Dan blijven er dus 1000 plekken over voor veldwerk – ruim genomen, als naar de situatie bij de Nederlandse politie en leger wordt gekeken. Van die 1000 mensen zal maximaal de helft bezig zijn met terrorisme; de andere helft is bezig met Rusland, China, bedrijfsspionage, politiek-extremistische groeperingen (fascisten, extreemlinks, dierenrechtenfanatici), etc. Ergo: hooguit 500 mensen beschikbaar voor anti-Islamterreur.

Welnu, per terrorist heb je teams van minstens 3-5 man nodig om ze continu 24/7/365 te schaduwen[15]. Daarnaast werken ook AIVD’ers waarschijnlijk maximaal 40-50 uur per week en zijn er meerdere expertises nodig voor succesvolle checks. De constante controle van bankrekeningen, reisgedrag en vrienden- en kennissenkring is niet hetzelfde als telefoontaps, social media-taps en het afluisteren van gesprekken in het café. 500 beschikbare agenten leveren dus een terrorist-schaduwcapaciteit van tussen de 500/5 en 500/3 op: maximaal 100-170 terroristen die je tegelijk kunt volgen.

Er zijn naar schatting zo’n 660.000 actieve, Nederlandse moslims[16], waarvan ~8% Salafist[17] is; dat komt neer op zo’n 35.000 mensen. Verreweg de meeste Salafisten zijn geweldloos, maar voor onderstaande berekening ga ik ervan uit dat 1% terroristische aanslagen wil plegen. Dat is dan 0,08%, zo’n 350 potentiële terroristen. (De AIVD heeft zo’n 10 jaar geleden eens gemeld dat slechts 0,04%[18] van de Nederlandse moslims (op een totaal van 900000) bereid is tot terreur[19].)

De gemiddelde terrorist heeft vaak een verleden met allerlei andere problemen[20] (drugsverslaving, mentale problemen, strafblad/gevangenisstraf, etc.) Dit vergroot natuurlijk de kans op terreurintenties, maar verlaagt de kans op succes (waarschijnlijk worden ze mede daardoor sneller opgepakt.) Van de 350 potentiële terroristen zal een groot gedeelte te incompetent zijn om hun plannen uit te voeren, of vastzitten voor andere misdrijven. Hun terrorisme-intenties zijn ze ontnomen, omdat ze al vast zitten voor autodiefstal, drugsverkoop of ander illegaal snel geld. Wellicht zijn dit zo’n 100 mensen, dan zijn er dus nog zo’n 250 mensen[21] over die continu in de gaten gehouden dienen te worden door de Nederlandse inlichtingendiensten. Hierboven was berekend dat er maar zo’n 100-170 mensen continu gecheckt kunnen worden. Minstens 80 potentiële terroristen gaan dus zonder controle door het leven. (Natuurlijk is dit alles speculatie, maar het staat ieder vrij om de onjuistheden aan te duiden, zodat er betere inschattingen kunnen volgen.)

Nu is 80 nog te overzien, maar wat als de hoeveelheid moslims 8-10 maal zo groot is, of als Salafisme aan populariteit wint? Dat laatste is namelijk de Franse situatie. De Franse inlichtingendiensten hebben simpelweg niet de mankracht om alle terreurverdachten die het op hun land hebben voorzien te volgen. Salafisme is in Frankrijk[22] veel populairder en zeker hoger dan de 8% van Nederland[23]. Nederlandse moslims hebben een meer diverse achtergrond (Suriname, Indonesië, Turkije en Marokko); in Frankrijk zijn het voornamelijk Maghrebijnen – een bevolkingsgroep die gevoelig is voor Salafisme. (Salafisme is onder Nederlandse Marokkanen ook hoger dan onder andere moslimgroepen.)

Franse inlichtingendiensten zouden zelfs met 8% Salafisme al een groot probleem hebben om iedere terreurverdachte te schaduwen. Frankrijk heeft 6 miljoen moslims[24]. Als daarvan dan 8% Salafistisch is en slechts 1% daarvan terroristische ideeën zou hebben, dan spreek je al over 4.800 mensen. Verminder met 1000 om de incompetente en opgesloten figuren niet mee tellen, dan kom je nog steeds op zo’n 3.800. (En dan mag niemand bij de inlichtingendiensten ooit een fout maken, anders slaagt de aanslag.) Aangezien er zo’n 3-5 agenten per terrorist nodig zijn, spreek je dus over 12.000-20.000 geheime dienstagenten! Zoveel mensen kan een goedwerkende geheime dienst misschien niet eens aan, qua protocollen, geheimhoudingsplicht en flexibiliteit. Zelfs als de inlichtingendiensten 95% (heel hoog) van die 3.800 mensen afhoudt van hun kwade plannen, dan zijn er 190 aanslagen die lukken. Met verschrikkelijke gevolgen: denk aan Nice, Parijs en tal van kleinere aanslagen. Zoals gemeld: de Franse inlichtingendiensten leveren ongetwijfeld fantastisch werk, maar 100% van de aanslagen kunnen ze niet voorkomen.

2017

Recentelijk heeft François Hollande de noodtoestand opnieuw verlengd[25] in Frankrijk, tot na de verkiezingen in 2017; het leger patrouilleert nu constant bij publieke evenementen en overheidsgebouwen. Een gemilitariseerde politie is onvermijdelijk als de politie en inlichtingendiensten het gevaar niet volledig kunnen bezweren. Hetzelfde proces heeft Israël al veel eerder doorlopen. Duitsland lijkt, gezien Merkels blunder[26] van augustus 2015 om massaal Syrische vluchtelingen toe te laten, niet geleerd te hebben van Frankrijk. Maar de afschuwelijke aanval op de Kerstmarkt[27] geeft aan dat ook zij de problemen niet meer aan kunnen met politie en inlichtingendiensten. Ook Duitsland zal moeten gaan leunen op ondersteuning van leger en bijzondere politieke maatregels als de noodtoestand.

Het jaar 2016 was wellicht een annus horribilis vanuit links-liberale oogkleppen[28] [29] [30] [31], maar dit is voorlopig gewoon de nieuwe realiteit[32]. De problemen met radicalisering en de reactie daarop van populistische partijen zijn een mechanisme, dat onderdeel van ons leven is geworden. Voor wie zijn of haar ogen open had, was het altijd duidelijk dat deze risico’s bestonden. Het kan natuurlijk dat moslims de komende decennia ineens assimileren en secularisme accepteren, maar daar wijst geen enkele sociale indicator op[33] en er is geen samenleving die daarin geslaagd is. Om die reden moet er uitgegaan worden van een extrapolatie van de status quo. Dat impliceert dat er nog vele incidenten als in Keulen, Berlijn, Parijs, Nice, enz. zullen volgen en dat populisme zal toenemen als politieke machtsfactor. Voor de sceptici van dit stuk, en de mensen die denken dat 2016 op zichzelf stond als uitzonderlijk slecht jaar, heb ik eigenlijk maar één suggestie: maak je wereldbeeld eens falsifieerbaar. Wat moet er; 1) nog concreet gebeuren of verergeren, voordat je niet langer voor jezelf kunt toegeven dat de islam-integratie mislukt is en 2) onder welke specifieke voorwaarden wil je de islam-integratie nog een kans geven?

Elke keer de grens verleggen brengt je van de regen in de drup. Het volgende station van Nederland is Frankrijk. Daarna Israël[34]. Daarna Libanon[35]. Die landen dachten namelijk ooit ook, dat ze de problemen met de tijd wel zouden oplossen.

[1] http://www.politico.eu/article/belgium-failed-state-security-services-molenbeek-terrorism/

[2] http://www.dailymail.co.uk/debate/article-3711786/Jihadi-France-dark-colonial-past-Ghettoes-threat-Islamic-insurgency.html

[3] http://www.dw.com/en/germans-and-refugees-protest-sexism-and-racism-in-wake-of-cologne-attacks/a-18984761

[4] http://www.cbsnews.com/news/orlando-shooting-man-who-says-he-was-omar-mateen-gay-lover-speaks-out-univision/

[5] http://www.dw.com/en/germans-and-refugees-protest-sexism-and-racism-in-wake-of-cologne-attacks/a-18984761

[6] http://www.pewresearch.org/fact-tank/2016/07/19/5-facts-about-the-muslim-population-in-europe/

[7] http://www.unz.com/jman/terrorism-quotient/

[8] http://www.wsj.com/articles/behind-the-rise-of-populism-economic-angst-1453199402

[9] https://encyclopediadramatica.se/The_Current_Year

[10] http://www.democracyinstitute.org/blog/brexit-poll-beat-the-competition-to-correctly-predict-the-outcome-of-the-uk-referendum

[11] http://michaelmoore.com/trumpwillwin/

[12] http://www.nytimes.com/2016/08/27/us/university-of-chicago-strikes-back-against-campus-political-correctness.html?_r=0

[13] Ik deel de mening niet dat deze aanslagplegers allen verwarde mannen of eenzame wolven zijn, alsof ze mentaal niet in orde zijn. Ze zijn religieus geïnspireerde maniakken, zoals SS-einsatzgruppen en NKVD-commando’s dat waren voor hun staatsideologieën.

[14] https://www.aivd.nl/onderwerpen/werken-bij-de-aivd/vraag-en-antwoord/hoeveel-mensen-werken-er-bij-de-aivd

[15] https://www.nrc.nl/nieuws/2015/02/09/maar-de-aivd-kan-ze-niet-allemaal-schaduwen-1466780-a553556

[16] https://nl.wikipedia.org/wiki/Islam_in_Nederland; mensen met een moslimachtergrond (~1 miljoen) zijn natuurlijk veel talrijker, maar die zijn “ontkerkelijkt”.

[17] https://nl.wikipedia.org/wiki/Salafisme

[18] http://dbnl.nl/tekst/mak_004gedo01_01/mak_004gedo01_01.pdf In zijn pamflet stelt Geert Mak dat slechts 0,04% van 900000 Nederlandse moslims als extremist gekenmerkt mag worden, wat neerkomt op 360. In zijn pamflet noemt hij echter maar 200 potentiële terroristen. Dit aantal is in lijn met de getallen die hierboven genoemd zijn. Mak laat in zijn betoog weg dat er hoge percentage moslims zijn die sympathiseren met de acties van deze terroristische kern; verder zijn er nog veel hogere percentages moslims die er anti-liberale opvattingen op nahouden, zoals doodstraf voor afvalligheid en lijfstraffen voor overspel.

[19] http://www.rferl.org/a/foreign-fighters-syria-iraq-is-isis-isil-infographic/26584940.html Zo’n 200 Nederlandse moslims hebben zich bij ISIS hebben aangesloten in Syrië; voor Frankrijk zijn dat er 1600. Deze aantallen kloppen ongeveer met de hoeveelheden die hier geraamd worden.

[20] http://icsr.info/wp-content/uploads/2016/10/ICSR-Report-Criminal-Pasts-Terrorist-Futures-European-Jihadists-and-the-New-Crime-Terror-Nexus.pdf

[21] https://www.nrc.nl/nieuws/2015/02/09/maar-de-aivd-kan-ze-niet-allemaal-schaduwen-1466780-a553556

[22] http://www.hudson.org/research/12902-the-facts-and-figures-on-french-muslims

[23] http://www.nieuwreligieuspeil.net/node/1109

[24] https://en.wikipedia.org/wiki/Islam_in_France

[25] https://www.nrc.nl/nieuws/2016/12/14/frans-parlement-stemt-in-met-noodtoestand-tot-na-verkiezingen-a1536552

[26] http://www.independent.co.uk/news/world/europe/germany-opens-its-gates-berlin-says-all-syrian-asylum-seekers-are-welcome-to-remain-as-britain-is-10470062.html

[27] http://edition.cnn.com/2016/12/23/europe/berlin-christmas-market-attack-victims/

[28] http://www.telegraph.co.uk/news/2016/11/09/how-the-pollsters-got-the-us-election-wrong—just-like-brexit/

[29] https://www.aei.org/publication/the-white-house-and-the-pauline-kael-syndrome/

[30] http://www.the-american-interest.com/2016/07/10/when-and-why-nationalism-beats-globalism/

[31] http://blogs.lse.ac.uk/politicsandpolicy/trump-and-brexit-why-its-again-not-the-economy-stupid/