Dries Lesage: “Het is elimineren of geëlimineerd worden”

Het Reformatorisch Dagblad bevroeg drie Turkijedeskundigen over de mislukte staatsgreep. Vooral wat de Gentse hoogleraar Dries Lesage te zeggen heeft is interessant.

Lesage roept in herinnering dat in 1961 de eerste democratisch verkozen premier van Turkije, Adnan Menderes door de militaire junta verhangen werd, nadat zijn regering door een staatsgreep van het leger ten val gekomen was. Menderes was de leider van de Democratische Partij, in wier traditie de AKP zichzelf graag plaatst.

„Dat herinnert bijna niemand zich meer in het Westen”, zegt de Gentse hoogleraar internationale betrekkingen Dries Lesage. „Maar Erdogan is het niet vergeten, en het Turkse volk ook zeker niet. Elke week wordt er op televisie aandacht aan Menderes besteed.” De voormalige premier staat nu hoog in aanzien: hij is een van de drie overleden staatshoofden die in Turkije een mausoleum hebben gekregen.

Lesage noemt het voorval om de verre­gaande zuiveringsacties door de Turkse regering enigszins begrijpelijk te maken. „De Turkse politiek is een wespennest”, zegt hij vanaf zijn vakantieadres in Turkije. „Ongepolijst gesteld: het is elimineren of geëlimineerd worden.”

De Gentse hoogleraar vindt het ook niet onwaarschijnlijk dat Fethullah Gülen achter de coup zit:

„Ik vind die verklaring in ieder geval veel plausibeler dan de theorie dat Erdogan er zelf achter zou zitten. En als Gülen betrokken is, dan is het niet meer zo vreemd dat Erdogan de bezem door zijn ambtenarenbestand haalt. Een beweging die erop uit is om buiten de democratische orde om de macht over te nemen, kun je niet gedogen.”

Nee, hij staat echt niet te juichen over de massale zuiveringsacties van de afgelopen week. „Ik vind de westerse zorgen daarover terecht. Maar een goed oordeel kun je pas vellen als je de omvang van de dreiging kent. En ik denk dat we mogen zeggen dat er rond de Gülenbeweging wel iets aan de hand is.”

Lesage wijst op een gelekte preek van Gülen, waarin hij zijn volgelingen oproept om zo veel mogelijk in de Turkse staat te infiltreren: bedekt, wachtend tot het juiste moment. Hij herinnert ook aan een reeks processen in de periode tussen 2007 en 2013, waarbij honderden secularisten en Koerden achter de tralies belandden. „Toen werd Turkije het land met de meeste journalisten in de gevangenis. Het was een heel vuile oorlog, waarbij op grote schaal vals bewijsmateriaal is gebruikt. Tal van experts en kwaliteitsmedia brachten die massale veroordelingen in verband met gülenistische rechters.”

„Jazeker”, erkent hij, „Erdogan was daar medeplichtig aan. Samen probeerden ze af te rekenen met de legerkringen die hun naar het leven stonden. Maar ik wil ermee zeggen dat de Gülenbeweging de potentie heeft om dergelijke acties uit te voeren. Ik vind dat het Westen harde kritiek mag leveren op de regering-Erdogan, maar zeg wel: wees dan ook kritisch naar alle kanten.”

En verderop:

„Reken er maar op dat de gülenisten ook hun lijstjes hebben: dat is niet uitsluitend een AKP-verhaal. [..] In Europa kan de Gülenbeweging op veel sympathie rekenen, maar infiltratie valt onmogelijk goed te keuren. We zouden dergelijke praktijken in België of Nederland ook niet tolereren.”

Dries Lesage is hoogleraar aan het Instituut voor Internationale Studies van de Universiteit Gent. Hij is gehuwd met advocaat en voormalig Belgisch senator Meryem Kaçar, die van Turkse origine is. Later dit jaar verschijnt bij uitgeverij Lannoo zijn boek: Wat u niet mag weten over Turkije. Hoog tijd voor een eerlijk debat.